Manyetik Alanı Tersine Çevirebilen Kara Delik Ortaya çıkarıldı

Son aşama kuvvetli ‘kozmik motorlar’ diyebileceğimiz kara delikler, insanların en fazlaca merak etmiş olduğu, en gizemli kozmik cisimlerin başlangıcında geliyor. Bu son aşama kuvvetli yapılar, maddenin kuvvetli yer çekimi ve manyetik alanları ile etkileşiminden kaynaklı olarak, kuasarların ve öteki etken galaktik çekirdeklerin (AGN’ler) arkasındaki enerjiyi sağlıyor. 

Teknik olarak konuşacak olursak kara deliklerin kendilerine ilişkin bir manyetik alanı yokken, kara deliği çevreleyen yoğun plazmanın manyetik alana haiz olduğu biliniyor. Kara deliğin çevresinde dönen bu plazma, içindeki yüklü parçacıklar yardımıyla bir elektrik akımı ve manyetik alan oluşturuyor. Plazma akışının yönünün kendiliğinden değişmediği gerçeği ise, manyetik alanın son aşama stabil olduğu anlamına geliyor. Sadece keşfedilen son bilgilere nazaran gökbilimciler, tüm manyetik alanını tersine çevirebilen süper kütleli bir kara deliğin varlığına dair kanıtlar bulmuş olabilir benzer biçimde gözüküyor. 

Gökbilimciler, yüz milyonlarca ışık yılı uzaklıktaki bir galaksinin ansızın ‘parladığını’ fark etti

Son zamanlarda gökbilimciler dünyası, manyetik alanını tersine çeviren bir kara deliğin varlığına işaret eden kanıtlar karşısında şoka uğramış durumda. 

Temel olarak, bir manyetik alanı, şimal ve cenup kutbu olan kolay bir mıknatısta olan manyetik alan benzer biçimde düşünülebilirsiniz. Bir manyetik ters çevirme ise, bu imgesel kutbun yönünün dönmesi ve manyetik alanın yönünün değişmesi olarak tanımlanabilir. Bu tesir, yıldızlar içinde oldukça yaygındır. Örnek olarak gezegenimizin parçası olduğu Güneş Sistemi’nin ana yıldızı olan Güneş, manyetik alanını her 11 yılda bir tersine çevirir. Hatta Dünya bile birkaç yüz bin yılda bir manyetik tersinme geçirir. 

Sadece bu durumun süper kütleli kara delikler için ihtimaller içinde olmadığı düşünülüyordu. En azından şimdiye kadar. Otomatik bir sema araştırması, 2018 senesinde, 239 milyon ışık yılı uzaklıktaki bir galakside ani bir değişim tespit etti. 1ES 1927+654 olarak malum gökada, görünür ışıkta eskisine nazaran 100 kat daha parlaktı. Keşfedilmesinden kısa bir süre sonrasında Swift Gözlemevi, galaksinin ışığını X-ışınları ve ultraviyole ile elde etti. Bölgeye ilişkin arşiv gözlemleri araştırması ise galaksinin aslına bakarsak 2017’nin sonlarına doğru aydınlanmaya başladığını ortaya çıkardı. 

Kara deliklerin manyetik alanını tersine çevirebildiğini gösteren ilk kanıtlar

O zamanlar bu ani parlamaya yol açan şeyin, galaksinin süper kütleli kara deliğinin tanıdığından geçen bir yıldız olduğu düşünülüyordu. Teoride böylesine yakın bir karşılaşmanın, yıldızı parçalaması ve kara deliğin yığılma diskindeki gaz akışını bozacak bir gelgit bozulmaya yol açması gerekiyordu. Sadece söz mevzusu yeni emek verme, durumun bundan fazlaca daha değişik olabileceğini gösteriyor. 

Araştırma ekibi, radyodan X ışınlarına kadar tüm ışık spektrumu süresince galaktik parlamanın gözlemlerini inceledi. Bu araştırma esnasında ekibin dikkatini çeken şeylerden birisi, X-ışınlarının yoğunluğunun fazlaca süratli bir halde düşmesiydi. X-ışınlarının çoğu zaman yoğun manyetik alanlar içinde spiral oluşturan yüklü parçacıklar tarafınca üretildiği göz önüne alındığında ise bu, akıllara kara deliğin çevresinde manyetik alanda ani bir değişim meydana gelmiş olabileceğini getirdi. 

Bununla beraber ekip, bununla beraber galaksideki görünür ve ultraviyole ışık yoğunluğunun arttığını gözlemledi. Bu da kara deliğin toplanma diskinin parçalarının daha da ısındığını gösterir; sadece bu bahsetmiş olduğumuz etkilerin hiçbiri, tahmin edilmiş olduğu benzer biçimde bir gelgit kesintisi vakası sonucunda yaşanması beklenen etkilerden değildir.

Eldeki verilere bakacak olursak, gökbilimciler, manyetik ters çevirme teorisinin bu duruma fazlaca daha uygun bulunduğunu düşünüyor. Ekibin mevzuya dair yapmış olduğu açıklamalara nazaran, bir kara delik birikim diskinin manyetik alanında bir ters dönüş yaşanması halinde, alanın ilk olarak birikim diskinin dış kenarlarında zayıflamalar meydana gelmesi gerekiyor. Bunun sonucunda ise disk, daha verimli bir halde ısınabiliyor. Buna ek olarak, daha zayıf bir manyetik alan, yüklü parçacıklar tarafınca daha azca X-ışını üretildiği anlamına geliyor. Manyetik alanın tersine dönmesi tamamladıktan sonrasında ise disk, orijinal durumuna geri dönüyor. 

Elde edilmiş bu kanıtlar, bir galaktik kara deliğin manyetik olarak tersine çevrilebildiğini gösteren ilk gözlemler olarak öne çıkıyor. Artık bu durumun mümkün olduğu bilinse de, ne kadar çoğunlukla meydana geldiği hemen hemen bilinmiyor. Araştırmacılar, bir galaksinin kara deliğinin manyetik alanını kaç kere tersine çevirebildiğinin anlaşılması için fazlaca daha detaylı gözlemlerin yapılması icap ettiğini ifade ediyor.