Maymun Çiçeği nedir? Emareleri ne? 10 soruda Maymun Çiçeği hastalığı…

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) çatısı altındaki uzmanlar, şu ana kadar 13 ülkede görülen ve “Yeni bir salgına neden olur mu?” endişelerine neden olan maymun çiçeği virüsü hakkında kapsamlı bir emek verme yapmış oldu. Maymun çiçeği hastalığı genel anlamda 2-4 haftada kendiliğinden geçiyor, yakın ve uzun soluklu temasla bulaştığı için Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması beklenmiyor. Peki, Maymun Çiçeği nedir? Maymun Çiçeği emareleri neler? Nasıl bulaşıyor? Ölümcül mü? İşte 10 soruda Maymun Çiçeği hakkında bilinenler…

MAYMUN ÇİÇEĞİ HASTALIĞI NEDİR?

Ilk olarak Maymun Çiçeği hastalığı (Monkeypox) nedir? Dünya Sağlık Örgütü’nün web sitesinde Maymun Çiçeği hastalığı ile ilgili şu özet bilgiler içeriyor: Monkeypox’a, Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü neden olur. Monkeypox, ilk olarak Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve bazen öteki bölgelere ihraç edilen viral bir zoonotik hastalıktır.

• Monkeypox tipik olarak klinik olarak ateş, kızarıklık ve şişmiş lenf düğümleri ile kendini gösterir ve bir takım tıbbi komplikasyona yol açabilir.
• Çoğu zaman 2 ila 4 hafta devam eden semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Ağır vakalar ortaya çıkabilir. Son zamanlarda olay ölüm oranı %3-6 civarında olmuştur.
• Monkeypox, enfekte bir şahıs yada hayvanla yakın temas kanalıyla yada virüs bulaşmış materyal ile insanlara bulaşır.
• Monkeypox virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü benzer biçimde kontamine materyallerle yakın temas kanalıyla bulaşır.
• Maymun çiçeğinin klinik görünümü çiçek hastalığına benzer. Maymun çiçeği, çiçek hastalığından daha azca bulaşıcıdır ve daha azca ciddi hastalığa neden olur.
• Çiçek hastalığını yok etme programı esnasında kullanılan aşılar da maymun hastalığına karşı koruma sağlamış oldu. Maymun çiçeğinin önlenmesi için onaylanmış olan daha yeni aşılar geliştirilmiştir.
• Çiçek hastalığı tedavisi için geliştirilen bir antiviral gizmen, maymun çiçeği tedavisi için de ruhsatlandırılmıştır.

AA muhabiri, emek verme ışığında, 10 soruda maymun çiçeği hastalığına ilişkin merak edilenleri derledi.

1- Maymun çiçeği yeni bir hastalık mı?

Maymun çiçeği, yeni bir hastalık değil. 1958’de maymunlarda tespit edildikten sonrasında insanlarda ilk olgu 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüldü. 1958’de araştırma laboratuvarındaki maymunlarda çiçek benzeri bir salgın yapınca farkına varılan hastalık bu yüzden “maymun çiçeği” adını aldı.

Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak suretiyle, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunmuş olduğu 11 ülkede görülen hastalığın sıklığı tam olarak bilinmiyor. Afrika’da her yıl birkaç yüz olay olduğu tahmin ediliyor. Hastalık bazen Afrika kıtasından enfekte hayvanlar yada insanoğlu vasıtasıyla öteki kıtalara taşınıyor, fakat buralarda azca sayıda insanoğlunun etkilendiği ve bölgesel olay kümelenmeleri görülüyor.

2- Neden şimdi dikkat çekti?

Şimdiye kadar Afrika haricinde görülen vakaların tamamının Afrika’dan gelen insanoğlu yada getirtilen kemirgenlerden kaynaklandığı biliniyordu. Sadece Afrika haricinde tespit edilen olay sayısı son yedi gün içinde, bugüne dek Afrika haricinde görülen toplam olay sayısını aşacak kadar arttığı için Dünya Sağlık Örgütü ve bilim dünyasının dikkatini çekti.

3- Hastalığın etkeni nedir?

Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) olmak suretiyle iki alt tipi bulunuyor. Batı Afrika, Kongo türüne bakılırsa daha hafifçe seyirli hastalık yapıyor. Şu an genetik analizler tamamlanmamış olsa da Afrika haricinde görülen vakaların Batı Afrika alt tipi olduğu öngörülüyor.

4- Nasıl bulaşıyor?

Adının aksine maymunlardan daha oldukça sincap, fare, fare benzer biçimde kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen hastalık, ek olarak enfekte insan yada virüsle kirlenmiş elbise, havlu, çarşaf benzer biçimde eşyalarla yakın temas sonucunda bulaşıyor. Virüs, sağlıklı kişilere, ciltte gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) yada solunum sistemi vasıtasıyla giriyor.

İnsandan insana bulaşmanın büyük solunum salgısı damlacıklarıyla olduğu düşünülüyor. Hastalığın uzak mesafelere gidemeyen büyük damlacıklarla bulaşması, karşı karşıya, uzun soluklu ve yakın temasla oluyor.

MAYMUN ÇİLEĞİ BELİRTİLERİ NE?

5- Emare ve bulguları neler?

Maymun çiçeği, ateş, baş ağrısı, bitkinlik, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntü) neden oluyor. Lenf bezi şişliği, maymun çiçeğinin, çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en mühim emaresi. Yakınmalar, virüsle temastan averaj 6-13 gün sonrasında ortaya çıkıyor.

İlk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik yaşanmış olan hastalıkta, ciltteki döküntüler de ateş başladıktan sonrasında 1-3 gün içinde görülüyor. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayıp düşmesiyle ortadan kalkıyor.

6- Tanı nasıl konuluyor?

Maymun çiçeği hastalığından şüphelenilen durumlarda, emare gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere gezi edip etmedikleri ya da benzer emareleri olanlarla yakın temasları olup olmadığının sorgulanması gerekiyor.

Kan örnekleriyle tanı konulamayan hastalık, kanda oldukça kısa süre kalmış olduğu için PCR’la saptanamıyor. Antijen ve antikor testlerinin de daha ilkin uygulanan çiçek aşısı benzer biçimde nedenlerle devamlı doğru netice vermeyeceği düşünülüyor.

Hastalık şüphesinde lezyonlardan uygun şekilde ve lüzumlu güvenlik önlemleriyle alınıp paketlenen örneklerin “biyogüvenlik düzeyi 2 olan” laboratuvara gönderilmesi gerekiyor.

Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan yada kişilerle temas edenlerin son temastan sonraki 21 gün süresince emare ve bulgular açısından izlenmesi gerekiyor.

7- Belirtisiz enfeksiyon olabilir mi?

Net olmamakla beraber maymun çiçeğinin Kovid-19 benzer biçimde belirtisiz hastalık yapmadığı düşünülüyor.

Enfekte kişilerde belirtilerin ortaya çıkması, bu kişilerin fark edilmesini ve izolasyona alınmasını sağlayacağından, maymun çiçeğinin toplumda Kovid-19 yada belirtisizken bulaşan öteki enfeksiyonlar kadar yayılması beklenmiyor.

MAYMUN ÇİÇEĞİ BELİRTİLERİ NE?

8- Maymun çiçeği öldürücü mü?

Maymun çiçeği, çoğu zaman 2-4 hafta içinde kendiliğinden iyileşiyor. Sadece bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve minik çocuklarda ağır hastalık görülebiliyor.

Genel olarak hastalananlardan, çoğunluğunu minik yaşlarındaki evlatların oluşturduğu yüzde 3-6’sı kaybediliyor. Hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11’e kadar çıkabilirken güncel vakalara neden olduğu kabul edilen Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü, yüzde 1 benzer biçimde daha düşük oranda kalıyor.

9- Çiçek aşısı hastalıktan korur mu?

Maymun çiçeği hastalığı için yaygın kullanılan bir ilaç bulunmasa da vakalar şimdiye kadar sidofovir, brinsidofovir benzer biçimde etken maddeli ilaçlarla denetim altına alındı.

Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85’e kadar koruma sağlayacağını bildirdi. Fakat çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması sebebiyle 1980’den beri uygulanmıyor. Dolayısıyla şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üstü kişilerden oluşuyor. Aradan uzun süre geçmesi ise koruyuculuğun düzeyine ilişkin endişelere sebep oluyor.

10- Salgına yol açma ihtimali var mı?

Maymun çiçeği hastalığının emare ve bulgularının belirginliği, şu anki bilgilere bakılırsa belirtisiz enfeksiyon yapmaması, yakın ve uzun soluklu temas ile bulaşması, bir DNA virüsü olduğundan daha azca mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğrayarak yeni varyantlarının çıkmaması benzer biçimde faktörler sebebiyle Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması beklenmiyor.