Maymun Çiçeği Nedir? Emareleri Nedir? Tedavisi Var mı?

Dünya 2019 yılının sonunda başlamış olan koronavirüs salgınından yeni yeni kurtulmaya başlamışken son günlerde birçok ülkeden değişik bir salgın haberi geliyor. Portekiz, İspanya ve İngiltere şeklinde Avrupa ve Avrupa’ya yakın ülkeler, daha oldukça Afrika kıtasında görülen ‘maymun çiçeği’ virüsünün vatanlarında görüldüğünü bildirdi.

Söz mevzusu virüs dünyada yeni bir korku yarattı. Peki, tüm dünyanın gözünü üzerine çeken maymun çiçeği virüsü ve yol açmış olduğu aynı adlı maymun çiçeği hastalığı nedir? Maymun çiçeği virüsü insanlara nasıl bulaşır, hangi semptomlara neden olur? Gelin, şu ana kadar ABD ve Avrupa’da görülen virüse yakından bakalım.

Maymun çiçeği virüsü nedir?

Kırılgan İçerik

Maymun çiçeği virüsü, ilk olarak 1958 senesinde, araştırma için beraber tutulan maymun kolonilerinde görüldü. İnsanlarda ilk maymun çiçeği vakası ise 1970 senesinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kayıtlara geçti. Bu tarihten bu yana virüs, oldukça büyük oranda Orta ve Batı Afrika vatanlarında görülmüştü.

Maymun çiçeği virüsünün Afrika haricinde görülmesiyse internasyonal seyahatler ve ihraç edilen hayvanlardan kaynaklanıyordu. Bugüne dek ABD Birleşik Devletleri, İsrail, Singapur ve Birleşik Krallık şeklinde devletlerde maymun çiçeği virüsüne rastlandığı bildirildi. Fakat bunlar bir salgına dönüşmedi.

Maymun çiçeği bulaşıcı mıdır? Nasıl bulaşır?

Kırılgan İçerik

ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri tarafınca paylaşılan bilgilere bakılırsa Maymun çiçeği virüsünün organik rezervuarı, doğrusu bu virüsün esas görüldüğü ve çoğaldığı organizma popülasyonu halen bilinmiyor. Öte taraftan virüsün Afrika kemirgenlerinde ve insan olmayan primatlarda (maymunlar şeklinde) barınabildiği ve insanlara bulaşabildiği biliniyor.

Maymun çiçeği virüsü, bir kişinin virüsle temas etmiş bir hayvan, insan ya da materyale temas etmesiyle bulaşıyor. Virüs, insan vücuduna deri, solunum yolu, gözler, burun ve ağız yöntemiyle girebiliyor. Virüsün hayvandan insana bulaşması ısırma, tırmalama, yırtıcı hayvan etiyle temasa geçme, vücut sıvıları yada lezyon materyali ile direkt temas yada kontamine yataklar şeklinde lezyon materyaliyle dolaylı temas yöntemiyle gerçekleşiyor.

• (Lezyon: Vücutta bazı hastalıkların sebebiyet verdiği doku.)

Virüsün insandan insana bulaşma yöntemininse çoğu zaman büyük solunum damlacıkları olduğu düşünülüyor. Öteki yöntemler içinde vücut sıvıları ve lezyon materyaliyle dolaylı ya da direkt temas içeriyor.

Maymun çiçeği virüsünün semptomları nedir?

Kırılgan İçerik

Maymun çiçeği, 6-13 gün kuluçka süresine haizdir. Bu süre, 5 ila 21 gün olarak da değişebilir. Maymun çiçeği enfeksiyonu, hastalarda iki döneme ayrılıyor:

• Ateş, baş ağrısı, lenf düğümlerinin şişmesi, sırt ağrısı, kas ağrıları ve enerji eksikliği belirtilerinin görüldüğü ‘istila periyodu’,
• Ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlamış olan deri döküntüsü periyodu. Döküntü, yüz, el ve ayaklarda daha yoğun olarak görülebilir. Döküntü, kayda geçen vakaların %95’inde yüzü, %75’inde avuç içi ve ayak tabanlarını etkiledi. Bununla beraber döküntü, oral mukozalar, genital bölge, kornea ve göz sümüksel zarında görülebiliyor.

Deri döküntüsü, düz tabanlı lezyonlar (maküller), hafifçe kabarık sert lezyonlar (papüller), berrak sıvı ile dolu lezyonlar (veziküller), sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar (püstüller) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru evriliyor. Şiddetli vakalarda lezyonlar, derinin büyük bölümleri dökülene kadar birleşebiliyor. Maymun çiçeği virüsünün semptomları, çoğu zaman 2 ila 4 hafta süreyle görülebiliyor.

Maymun çiçeği virüsü ölümcül mü?

Kırılgan İçerik

Maymun çiçeği virüsünde olay ölüm oranı, genel popülasyonda %0 ile %11 içinde içeriyor. Virüsün ölümcüllüğü ufak çocuklarda artabiliyor. Ek olarak 40-50 yaşından ufak kişiler, dünya genelinde rutin çiçek aşısının sona ermesi sebebiyle maymun çiçeği hastalığına daha duyarlı olabilirler. Bu durum, kişilerin yaşadıkları ülkeye bağlı değişken olabilir.

Maymun çiçeği virüsü için tedavi var mı?

Kırılgan İçerik

Maymun çiçeği için şu anda tavsiye edilen bir tedavi bulunmuyor. Öte taraftan çiçek hastalığına karşı aşı ile aşılanmanın, maymun çiçeği hastalığını önlemede ortalama %85 oranında etkili olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlandı. Dolayısıyla çiçek hastalığı aşısı olan kişiler, bu hastalığı daha hafifçe atlatabilir.

Fakat günümüzde birinci nesil çiçek hastalığı aşıları artık halka yapılmıyor. 2019 senesinde çiçek hastalığı ve maymun çiçeğinin önlenmesi için daha yeni bir vaksiniya bazlı aşı onaylandı. Bu aşı, hemen hemen kamuda yaygın olarak mevcut değil.

Maymun çiçeği virüsünden nasıl korunulur?

• Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (Maymun çiçeğinin görüldüğü bölgelerde hasta ya da ölü olan hayvanlar dahil)
• Hasta bir hayvanla temas etmiş yatak örtüsü şeklinde herhangi bir malzemeyle ya da eşyayla temastan kaçının.
• Enfekte hayvanlar ve insanlarla temastan sonrasında iyi el hijyeni uygulayın. Ellerinizi sabun ve suyla sudan geçirin ya da alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.

Kaynaklar: ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri (CDC), Dünya Sağlık Örgütü (WHO)