McDonald’s, Starbucks, KFC Benzer biçimde Devlerin Aslolan Para Deposu

McDonalds’ı dünyanın nerede ise her yerinde hepimiz bilir. Firmanın en meşhur ürünleri de hamburgerleridir. Öyleki ki Big Mac Endeksi (bunu sonrasında uzun uzun anlatırım, temelde Big Mac üstünden ekonomik şartları değerlendirir) adlı bir kavram bile vardır. Peki McDonalds’ın esas işi hamburger satmak mıdır? Ya da KFC’nin? Starbucks yalnız kahveci midir? 

McDonalds’ı McDonalds icra eden adlardan olan Ray Kroc ile ilgili olarak anlatılan bir öykü, aslen durumun pek de o şekilde hamburger satarak kurulmuş bir imparatorluk olmadığını gösteriyor. 1974 senesinde geçen vakada bir grup Teksas Üniversitesi İşletme Kısmı doktora talebesi, konuşma yapmak için okula gelen Ray Kroc’la konuşma sonrası bir şeyler içip söyleşi etmektedirler. Ray öğrencilere “Ben ne işindeyim?” diye sorar. Öğrenciler ise insanın kendileriyle dalga geçtiğini düşünüp gülüşürler. Ray ise ciddiyetini bozmadan sorusunu tekrarlar. Öğrencilerden biri de “Dünyada senin hamburger işi yaptığını bilmeyen mi var?” diye yanıt verir. Ray de “Bu şekilde düşündüğünüzü biliyordum. Bayanlar ve baylar, ben hamburger işi değil, emlak işi yapıyorum“ diye yanıt verir. Peki neden bu şekilde demiştir?

McDonalds bugün milyarlarca dolarlık net kârının ortalama %80’ini haiz olduğu mülklerden elde etmiş olduğu kira gelirleri ve franchising’le sağlıyor.

ABD başta olmak suretiyle dünyanın her yerinde oldukça kıymetli bölgelerde McDonalds restoranları görmek mümkün oluyor. Benzer bir durum öteki süratli yiyecek ve içecek üreticileri de ilgilendiriyor. KFC, Pizza Hut, Taco Bell şeklinde üç devin sahibi olan Yum! Brands, 155’ten fazla ülkede 54 binin üstünde restoranın sahibidir. Tüm bu gayrimenkul yatırımlarının dönüşü firmalar için oldukça mühim bir gelir kapısıdır.

Gelin, bu durumun sebeplerine bakalım:

Ilk olarak franchising nedir, onu bir anlayalım:

Oldukca rahat tanımıyla franchising, belli bir karşılık karşılığında bir markanın kullanılabilmesidir. Burada franchise alan kişinin yapabilecekleri kısıtlıdır, markanın belirlediği şekilde hareket eder. Karşılığında da markanın enerjisini kullanır. 

Pratikte ise bu iş fazlaca daha karmaşıktır. Bir marka, franchise vereceği vakit ince eleyip sık dokur ve ona gore markasını kullanmanıza izin verir. Dünyanın parasını da dökseniz markanın bilinirliğine ve imajına zarar verecek bir lokasyonda şube açmanıza izin vermezler. Pek fazlaca franchise ek olarak dükkanınızın nasıl olması gerektiği mevzusunda da engellemeler koyar, hatta direkt kendi mimarını görevlendirir. 

Büyük zincirler genel olarak bir franchise açılacağı vakit orada bulunan gayrimenkulleri kendi bünyelerinde satın alırlar. Sonrasında da franchise alan kişiye bu gayrimenkulü kiralama yoluna giderler. Kısaca marka lisansı, pazarlama, reklam şeklinde ücretlere ek olarak franchise veren şirket bir de kira geliri alma yoluna gitmiş olur.

Her firmanın değişik stratejileri bulunuyor.

McDonalds genel olarak mümkün olan her fırsatta franchise’larının bulunmuş olduğu arazileri ya da binaları satın alıyor. Bugün bir Big Mac yemeye gittiğinizde o restoran binası %70 ihtimalle firmaya aittir. Geri kalanı da AVM vs. şeklinde yerlerdeki uzun soluklu kiralık dükkanlardır. 

Starbucks ise daha değişik bir strateji izleyen bir şirket. Bir yere site yapılacak, AVM dikilecek, yatırım gidecek vs. ise orada göreceğiniz ilk firmalardan biri Starbucks’tır. Bugün İstanbul’da ya da öteki büyük şehirlerde soylulaştırma (dar gelirlilerin yaşamış olduğu bölgelere daha üst sınıfın yerleşmeye başlamasıyla mahalli ahalinin uzaklaştırılması) yapılmaya başlanan her yere ilkin bir Starbucks gider, sonrasında öteki dükkanlar onu takip eder. Doğal ki Starbucks mühim merkezlerden de uzak durmaz, o ayrı. (Starbucks’ın bir de bankacılık tarafı var ki o başlı başına bir yazı mevzusu olur.)

İşin bir başka dikkat çeken tarafı ise neredeyse tüm zincirlerin gelecek planlarında mağaza sayısını franchise şubeler üstünden arttırmak var. Kısaca bu firmalar gelecekte gayrimenkül sektörüne daha da fazla yüklenme yoluna gidecekler. Kısaca gelecekte bu “yiyecek-içecek devleri”, yalnız kiracılarının kiraları çıkarmasını elde eden birer gayrimenkul firmasına dönüşebilir.