Mısır’ın Mitolojisinin Güneş Tanrısı: RA Aslına bakarsak Kimdir?

Mısırlılar semavi dinlere inanmadan ilkin tanrı – önder anlayışı vardı şu demek oluyor ki firavunlar tanrı olarak görülüyordu. Ondan da öncesinde Antik Mısır’ın sayısız tanrı ve tanrıçadan oluşan geniş bir inanç sistemi vardı. Bugün Mısır mitolojisi olarak adlandırdığımız inanç sisteminin en mühim figürü ise güneş tanrısı RA’dır. Eminiz bulmaca çözmeyi seven pek fazlaca okuyucumuz RA ile ‘iki harfli, Antik Mısır’ın güneş tanrısı’ cümlesinden sonrasında tanışmıştır.

RA’yı Mısır mitolojisi için mühim bir figür icra eden yalnızca güneş tanrısı olması değildir, pek fazlaca hikayeye bakılırsa RA aslen her şeyin yaratıcı gücü olan tek tanrıdır. Güneşin yaşam verme hususi durumunun bu hikayeler üstünde büyük bir tesiri vardır. Dini yapı değişse bile RA uzun seneler önemini korumuş ve kendisine inananlar bulmuştur. Gelin anlatılan hikayeler üstünden Mısır’ın güneş tanrısı RA kimdir tüm detaylarıyla inceleyelim.

Antik Mısır’ın güneş tanrısı RA kimdir?

RE olarak da anılan RA, Antik Mısır’ın güneş tanrısıdır. Bugün Mısır mitolojisi olarak adlandırdığımız inanç sisteminin en eski ve en mühim tanrılarından bir tanesidir. Sabah güneşi Ra-Horakhty, öğlen güneşi Amun ve akşam güneşi Atum ile ilişkilendirilmektedir.

RA yalnızca tanrının adı değildir, hem de Antik Mısır dilinde güneş anlamına gelir. Bu açıdan baktığımız vakit RA, güneşin gücünün somutlaştırılmış bir halidir ve dahası, güneşin kendisidir. Şöyleki düşünelim; bir tanrı yeraltından çıkıyor, tüm gökyüzünü dolaşarak yeryüzüne yaşam veriyor ve sonrasında tekrardan yeraltına iniyor. 

Erken dönem RA tasviri ve ortaya çıkış hikayesi:

RA ile ilk kez Saqqara bölgesinde bulunan ve milattan ilkin 2400 – 2300 yıllarına tarihlenen piramitlerdeki lahitlerde karşılaşıyoruz. Bu anlatıda RA, kralların ruhunu topluyor ve Sazlık Tarlası cennetine götürüyor. Güneş tanrısının kenti olarak malum Iunu, RA inanç sisteminin merkeziydi. Kendisi yalnızca kralları diğer dünyaya götürmüyor, hem de ilahi düzeni ve dengeyi sağlıyordu.

Yaratılış mitlerine baktığımız vakit RA büyük bir höyük üstünde durarak ilkin kendini, ondan sonra ise öteki tanrıları yarattı. Tanrıları yaratan tanrı Atum’u ve sihir tanrısı Heka’yı yarattı. Sihri yaratanın RA olması son aşama önemlidir şu sebeple Antik Mısırlılar için her şeyi mümkün kılan güç sihirdir. Güneş ile sihrin ilişkilendirilmesi de bu açıdan garip. RA gök tanrısı Horus ile de ilişkilendirilir ve Ra-Horakhty olarak tapılırdı. RA’nın yaratıcı tanrı sıfatında olması sebebiyle kendisine Amun – Ra da denilmektedir.

En sık gördüğümüz RA tasvirlerinden olan üstünde güneş diski olan şahin başlı erkek aslen Ra-Horakhty’dır. Güneş diskinin altında bir bok böceği olarak tasvir edilmiş olduğu Ra-Khepri versiyonu da vardır. Antik Mısır’ın beşinci hanedan döneminde RA için güneş tapınakları yapılmış oldu. Sonraki yıllarda RA bir apis boğası ve Mnevis boğası olarak da tasvir edilmiştir. Hatta Mnevis boğası yaşamakta olduğundan direkt ona tapıldığı da görülmüştür.

Güneş tanrısı RA’nın Mısır mitolojisindeki rolleri:

Göklerdeki RA

Piramit metinlerinde RA’nın gökyüzünde yaşamış olduğu anlatılmaktadır sadece Cennetsel İnek Kitabı olarak anılan değişik bir metne bakılırsa aslen RA uzun seneler öteki tanrılarla birlikte yeryüzündeydi ve insanları yönetiyordu. Söz mevzusu metnin milattan ilkin 2181 – 2040 yıllarında ortaya çıkmış olduğu düşünülse de bugüne kalan metin milattan ilkin 1570 – 1069 yıllarına arasına tarihleniyor.

Anlatılana bakılırsa dünyaya hükmeden RA artık yaşlanmıştı ve insanların nankörlüklerinden bıkmıştı. Bundan dolayı RA’nın Gözü olarak malum tanrıça Hathor’u çağırdı. Hathor, dönüşümü simgeler ve RA’nın izni ile ortalığı kasıp kavurur. Hathor özgür bırakıldı ve insanları yok etmeye başladı. RA onu bir türlü durdurmadı. Hathor, yırtıcı Sekhmet’e dönüştü.

RA en sonunda 7 bin sürahi biranın kana benzemesi için kırmızıya boyanmasını emreti ve bu tarz şeyleri Dendera ovalarına döktürdü. Sekhmet bunu içti ve yine Hathor oldu. Bu olaylardan sonrasında RA, tanrıça Nut’tan kendisini cennete tanışmasını istedi. Nut bir ineğe dönüşerek RA’yı sırtına aldı ve gökyüzüne taşıdı. RA ayrıca Sazlık Tarlası’nı yarattı ve insanları kendi düzenlerini kurmakla görevlendirdi. 

Dünyadaki RA

Dünyayı ve yaşamı RA yarattı ve saltanatı Osiris ile İsis’e verdi. Mevsimler, güneş ışığı ve verimli topraklar RA’nın dünyaya bıraktığı izlerdir. RA hem de yazı tanrısı Thoth ve kızı Seshat’ın koruması altında insanlara mukaddes metinler de göndermiştir. Bunlar RA adına meydana getirilen tapınaklarda saklanmaktadır. 

Yeraltındaki RA

RA gün boyu gökyüzünde geziyor ve gece olduğunda kendini Milyon Ruhun Gemisi’ne çevirerek ölülerle beraber yeraltına iniyordu. Onun en büyük yardımcısı ölülerin yargıcı Osiris’tir. RA hem de ölülerin nereye gideceğine de karar verir. Yılan Apophis her gece RA’ya saldırır. Eğer güneş doğduysa bilin ki RA Apophis’i yenmiştir.

Ölüler Kitabı’nda anlatıldığına bakılırsa her ruh Osiris’in önünde yargılanıyor. RA ise görünmez bir halde her bir yargılamayı izliyor. Değişik tasvirlerde RA’nın kızlarından bir tanesi olan Ma’at bu yargılamalara katılırken görülür. Kararları Osiris veriyor benzer biçimde görünse de aslen Ra-Osiris olarak tüm kararlar RA’dan çıkmaktadır.

Yaratıcı RA

Antik Mısır’ın yaratılış hikayelerine baktığımız vakit karşımıza RA, Atum, Ptah ve tanrıça Neith çıkar. Kısaca aslen RA tek yaratıcı tanrı değildir. Sadece sonraki yıllarda bir tanrı ya da tanrıça hangi isimle anılırsa anılsın onun RA olduğuna inanılmıştır. Buna bakılırsa aslen değişik tanrı ve tanrıça adları yalnızca RA’nın vasıflarını sembolize etmektedir.

En malum yaratılış hikayesine bakılırsa RA kendi kendini yarattı ve bir höyüğün üzerine durdu. Penisini kesti ve akan kandan ilkin otorite Hu’yu ve zihin Sia’yı yarattı. Arkasından hava tanrısı Shu’yu yarattı ve Shu kendi gölgesi ile çiftleşerek rutubet tanrısı Tefnut’u doğurdu. Tefnus ortadan kaybolunca RA’nın Gözü onun peşine düştü ve bulup RA’ya getirdi. RA’nın mutluluktan döktüğü gözyaşları kadını ve erkeği ortaya çıkardı.

Ortaya çıkan insanların yaşayacak yeri olmadığını bakılırsa Shu ve Tefnut çiftleşerek toprak Geb’i ve sema Nut’u yarattılar. Sonrasında Geb ve Nut; Osiris, İsis, Set, Nephthys ve Horus’u yarattı. Yaratılan tüm tanrılara birer vazife verildi. Böylece hem dünya düzeni hem de insanoğlu ile tanrılar arasındaki ilişkiler üretilmiş oldu.

Kral ve kralın babası RA

Sonraki dönemde RA bir kral olarak değil de yeryüzündeki kralların şu demek oluyor ki firavunların babası olarak görüldü. Firavun Userkaf, RA için ilk tapınağı dikti. Milattan ilkin 1353 – 1336 yılları aralığında yaşamış Akhenaten döneminde RA dışındaki tüm tanrılar yasaklandı. Milattan ilkin 1336 – 1327 yılları aralığında yaşamış Tutankhamun döneminde bir düzeltim daha yapılmış oldu ve öteki tanrılar geri geldi. Milattan ilkin 30 ile milattan sonrasında 646 yılları arasındaki Roma dönemine kadar bu inanç sürdü ve sonrasında Hıristiyanlığın yükselmesi ile beraber RA ve öteki tanrılara tapınma ortadan kalktı. 

Mısır mitolojisinin en mühim figürlerinden bir tanesi olan güneş tanrısı RA kimdir sorusunu yanıtlayarak hakkında anlatılan hikayelerden bahsettik. RA ve Mısır mitolojisi hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.