Monarşi Nedir? Hangi Ülkeler Monarşi ile Yönetiliyor?

Şüphesiz en güzel yönetim şekli Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün de bizlere miras bıraktığı benzer biçimde hakimiyetin kayıtsız şartsız millette olduğu parlamenter sistemdir. Sadece bu yönetim sistemi dünyanın geneli için oldukça yeni bir durum. Bundan dolayı devletlerin kurulduğu ilk yıllardan yakın bir zamana kadar bu devletler monarşi ile yönetilmiştir ve hatta hala günümüzde monarşi ile yönetilen ülkeler vardır.

En geniş tanımıyla monarşi, tüm iktidar gücünün tek kişinin elinde toplanmasıdır. Türkler olarak bu yönetim biçimine oldukça aşinayız bundan dolayı işgal sonucu yıkılana kadar Osmanlı İmparatorluğu da bir monarşi devletiydi. Bu yönetim sistemi uzun senelerdir kullanılmakta olduğundan değişik evreleri ve türleri var. Gelin monarşi nedir, günümüzde hala monarşiyle yönetilen ülkeler hangileri daha yakından inceleyelim.

Monarşi nedir?

Fransızca monarchie kelimesinden dilimize geçen monarşi, devlet yönetiminin tek kişinin elinde toplandığı bir yönetim biçimidir. Tarih süresince bugün monark olarak adlandırdığımız bu liderler kral, kraliçe, imparator, imparatoriçe, kağan, şah, padişah, sultan, prens ve prenses benzer biçimde pek fazlaca değişik unvana haiz olmuşlardır.

Monarşi, gücün tek elde toplanması olarak tanımlansa da aslına bakarsak bu tür yönetimlerde güç bir ailenin elindedir. Bu aileden bir şahıs önder olur ve ölene kadar önder kaldıktan sonrasında yerine öteki bir aile üyesi geçer. Değişik toplumlarda monarşi oligarşiyle şu demek oluyor ki yönetimin bir grubun elinde olmasıyla desteklenmiştir. Bu durumda gene kuvvetli bir önder olsa da bu grup tarafınca seçilir ve kararlarını bu grubun çıkarları doğrultusunda verir. 

Monarşi yönetim sistemindeki liderler, yönetme enerjisini tanrısal bir güçten aldıklarını iddia eder ve buna inanırlar. Bir çok monark, bununla birlikte dini önder olarak da görülür. Hatta Mısır dönemindeki firavunlar direkt olarak tanrının kendisi olduklarını bile iddia etmişlerdir. Bu açıdan bakarsak monarşinin dini özelliklerle desteklendiğini söylemek mümkün.

Önder ve monarşi türleri nedir?

Monarşi yönetim sisteminde iki değişik önder türü vardır; kan bağıyla gelen önder ve seçilen önder. Kan bağıyla gelen liderler bildiğimiz sistemdir. Baba liderdir, ölünce oğlu önder olur. Seçilen liderler ise belirli bir grup tarafınca seçilmelerine karşın ölene kadar önder olurlar ve gene tüm gücü ellerinde bulundururlar.

Monarşi türlerini de anayasal monarşi ve mutlak monarşi olarak ikiye ayırmak mümkün. Mutlak monarşi bildiğimiz astığım astık kestiğim kestik bir liderin olduğu ve gücünün sınırı olmadığı bir sistemdir. Anayasal monarşi ise bu tür liderler simgesel olarak bir anayasaya ve parlamentoya bağlı olarak vazife yaparlar.

Monarşi dönemleri:

Monarşi yakın bir zamana kadar tüm devletlerde uygulanan temel yönetim sistemiydi. Monarşinin ilk yıllarından antik monarşi, son yıllarından ise çağdaş monarşi olarak anlatmak mümkün. Antik monarşi Yunan, Mısır ve öteki Mezopotamya medeniyetlerindeki yönetim biçimini ifade eder ve oldukça katı kurallara haizdir.

Çağıl monarşi süreci ise 1789 Fransız İhtilali ile sonlanmış ve millet devlet modelini doğurmuştur. Fransız İhtilali’ne kadar Avrupa kıtasındaki ülkelerde hanedan ailesi ve soylular tarafınca yönetilen sistem çağdaş monarşi süreci olarak kabul edilir. Avrupa’da oligarşi ile monarşi devamlı iç içe olmuştur. Asil derslik buradan gelmektedir.

Osmanlı monarşisi ve sona erişi:

Osmanlı monarşisi, Osmanlı saltanatı olarak adlandırılmaktdır. Osmanlı saltanat sisteminde devletin kurucusu Osman Bey’in soyundan gelen kişiler padişah unvanıyla önder olurlar. Gücün Tanrı tarafınca kendilerine verildiğine inanırlar. Osmanlı saltanatında asil sınıfı olmasa da yetkin olmayan padişahların tahtta olduğu dönemde kadınlar saltanatı sürüldüğü ya da mühim kararların vezirler tarafınca verildiği görülmüştür.

Osmanlı monarşisi 1876 senesinde Birinci Meşrutiyet’in ilanı ile anayasal monarşiye dönmüş sadece Rusya’nın imparatorluğa saldırmasıyla parlamento feshedilmiştir. 30 yıl sonrasında İkinci Meşrutiyet duyuru edilmiştir. Meclis-i Mebusan olarak isimlendirilen parlamento, 23 Nisan 1920 geçmişine kadar açık kalmış ve hemen sonra yerini Millet Meclisi’ne bırakmıştır.

Millet Meclisi’nin 1 Kasım 1922 sonucu ile Osmanlı İmparatorluğu’nun münkariz olduğu kabul edilerek saltanat kaldırılmış ve son Padişah VI. Mehmed Vahdettin tahttan çekildiğini açıklamıştır. Ondan sonra ise hepimizin bilmiş olduğu benzer biçimde 29 Ekim 1923 tarihinde bugün yaşadığımız Türkiye Cumhuriyeti devleti kurulmuştur.

Günümüzde hala monarşi ile yönetilen ülkeler:

• Anayasal monarşi ile yönetilenler;
  • Andorra
  • Antigua ve Barbuda
  • Avustralya
  • Bahamalar
  • Barbados
  • Belçika
  • Belize
  • Kamboçya
  • Kanada
  • Danimarka
  • Grenada
  • Jamaika
  • Japonya
  • Lesotho
  • Lüksemburg
  • Malezya
  • Hollanda
  • Yeni Zelanda
  • Norveç
  • Papua Yeni Gine
  • Büyük Britanya
  • Saint Kitts ve Nevis
  • Saint Lucia
  • Saint Vincent ve Grenadinler
  • Solomon Adaları
  • İspanya
  • İsveç
  • Tayland
  • Tuvalu
  • Bahreyn
  • Bhutan
  • Ürdün
  • Kuveyt
  • Lihtenştayn
  • Monako
  • Fas
  • Tonga
  • Birleşik Arap Emirlikleri
• Mutlak monarşi ile yönetilenler;
  • Brunei
  • Umman
  • Katar
  • Suudi Arabistan
  • Esvatini
  • Vatikan

Tüm yönetim gücünün tek bir kişinin elinde olduğu yönetim sistemi monarşi nedir, türleri nedir benzer biçimde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve bugün hala monarşi ile yönetilen ülkeleri listeledik. İnsan okudukça yeniden yeniden ‘Yaşasın cumhuriyet!’ demekten kendini alamıyor.