Çarşamba, Şubat 5, 2025
Ana SayfaDÜNYAÖlümlere Yol Açan Hava Vakası Isı Kubbesi Nedir?

Ölümlere Yol Açan Hava Vakası Isı Kubbesi Nedir?

[ad_1]

İklim krizi ile beraber devamlı daha çok ‘aşırı hava olayları’ ile karşılaşıyoruz. Isı kubbesi de bu hava olaylarından biri ve binlerce insanoğlunun ölümüne sebep oluyor.

İklim krizi bugünün ve geleceğimizin emsalsiz gerçeği. Dünya insan kaynaklı tetikleyiciler sebebiyle giderek daha sıcak bir yer haline geliyor. Uzmanlara nazaran dünya genelinde averaj ısı 1,1 aşama artmış durumda ve karbon emisyonları denetim altına alınmadıkça bu şekilde de devam edecek.

1,1 aşama kulağa fazla yüksek bir artış benzer biçimde gelmeyebilir. Fakat bu bir averaj kıymet ve aslına bakarsak tahmin ettiğinizden fazlaca daha çok tesiri var. Dünya genelinde sayısı artan ve süresi uzayan sıcak hava dalgaları, bununla beraber kuraklık sezonlarında artışı, orman yangınlarını, kimi bölgelerde aşırı yağış ve selleri getiriyor. 

İnsanlar hakikaten ‘sıcaktan ölüyor’

9b37400de7e17f4c4f7e9b236bb038f864731433

Markete çıkıp eve gelene kadar tahammül etmekte zorlandığımız ve eve gelip klimanın karşısına geçince ‘öldüm sıcaktan’ dediğimiz anlamış olur aslına bakarsak hiçbir şey. Şundan dolayı dünyanın dört bir yanında insanoğlu hakikaten sıcaktan ölüyor. 

Yüksek ısı kaynaklı ölümlerin bu kadar artmasının sebebi, daha sık ve uzun soluklu yaşanmış olan sıcak hava dalgaları. Sıcak hava dalgalarının bu kadar yoğunlaşmasının sebeplerinden biri de ısı kubbesi isminde hava vakası. Son günlerde bilhassa Avrupa ve ABD’da yaşanmış olan aşırı sıcaklar ve ölümler sonrası adını daha sık duyduğumuz bu kavram, adeta yerin üstünde ‘cehennemi’ yaratıyor.

İLGİLİ HABER

Bu Daha Başlangıç: İklim Krizi Dünyamızı Karartacak

Peki nedir bu ısı kubbesi? 

7516aabd94fac5384be32fd3693098a53c0cc922

Isı kubbesi, en kolay tanımıyla basıncın yüksek olduğu bir bölgede sıcak havanın bu basıncın etkisiyle aşağı doğru bastırılarak yoğunlaşması diyebiliriz. Doğrusu yüksek tazyik bir nevi ‘kubbe’ görevi görerek sıcak havayı içeride hapsediyor, hareketsiz ve yüksek nemli bir hava yaratıyor. Tamamı bir araya vardığında ise normalden fazlaca daha yüksek bir ısı oluşuyor.

Kimi uzmanlar durumu ‘bir tencere kapağının sıcak havayı hapsederek tencerenin içinde döngüye sokmasına’ benzetiyor. Isı kubbelerinin oluşmasına yol açan şey araştırıldığındaysa arkasında jet rüzgarları ve okyanuslarda yaşanmış olan yüksek ısı değişimleri olduğu görülüyor.

9cc0371466fceedab1f13477990a627a87069538

Jet rüzgarları atmosferin üst kesimlerinde batıdan doğuya doğru hareket eden ve bunu yaparken kuzey-güney yönleri içinde dalgalı bir akış sergileyen rüzgarlar olarak tanımlanıyor. Bu rüzgarlar sıcak ve soğuk hava arasındaki sınırları takip ederek hareket ediyor. 

Okyanuslarda yaşanmış olan ısı değişimleri ve ısınma ile jet rüzgarlarının gücünde ve yönünde yaşanmış olan değişimler bir araya erişince, sıcak hava dalgası bir yüksek tazyik bölgesinde hapsoluyor ve yukarıda bahsettiğimiz ısı kubbesi oluşmuş oluyor.

Bilim adamları, yüksek hava sıcaklıklarının ve oluşan ısı ve tazyik farklılıklarının jet rüzgarlarının hareketlerini değiştirdiğini ifade ediyor. Bu da, geçmiş olduğu bölgede düşük tazyik alanlarının oluşmasını elde eden jet rüzgarlarının bu görevi yerine getirememesine sebep oluyor. 

Isı kubbeleri günlerce hatta haftalarca tesirini devam ettirebiliyor. Süre uzadıkça döngü tekrarlanarak tesirini artırabiliyor. Isı kubbesi tesiri aslına bakarsak yeni gözlemlenen bir vaka değil. Hatta geçmiş yıllarda yaşanmış olan ısı kubbesi tesiri dönemlerinde yaşanmış olan ölümlere göz atıldığında toplam sayının on binlerce bulunduğunu söylemek mümkün. Fakat artık fazlaca daha sık yaşanıyor ve tesiri de fazlaca daha kuvvetli…

Her bir adımı birbirine bağlı, devamlı tekrarlayan korkulu bir döngü

3ac57d6c57a53ad1b9b71d326428c0f90e5523a4

Maalesef dünya genelinde iklim değişikliği kaynaklı ısı değişimleri yaşanmaya devam ettikçe, bu türden her bir adımı adeta birbirini besleyen zincirleme tabiat olayları daha sık görülecek. 

Okyanuslar ısınıyor. Oluşan tazyik ve ısı değişimleri rüzgarların taraflarını ve güçlerini etkiliyor. Rüzgarların koruduğu tazyik dengeleri bozuluyor. Bu da daha fazlaca ısınmaya ve ölümlere yol açıyor… 

İLGİLİ HABER

Türkiye’nin İklim Krizini Hem Oldukca Önemsediğini Hem de Asla Önemsemediğini Gösteren Araştırma

Isı kubbesi, nemli ve durgun hava sebebiyle adeta bir fırın tesiri yaratarak ısı kaynaklı ölümlerin artmasına neden oluyor.

0ad5db2e7b39497241a1c3df495a7abf5b66601b

Hava fazlaca sıcak olduğunda vücudumuz ısıyı düşürmek için terler. Fakat havadaki rutubet oranı arttıkça vücudun ter ile ısı atması engellenir. Doğrusu vücudumuz soğuyamaz. Isı kubbesi de yarattığı bu tesir sebebiyle vücudun soğuyamamasına ve ısı sebebiyle vücutta çeşitli reaksiyonların oluşmasına neden olur. 

Yüksek rutubet oranı hissedilen sıcaklığı da artırdığından hava nemin maksimum seviyede olduğu ısı kubbesi bölgelerinde fazlaca daha sıcak hissediliyor. Tüm bu etmenler bir araya vardığında, ölümle sonuçlanan rahatsızlıklar ortaya çıkıyor. 

Orman yangınları, eriyen kablolar, sıcaktan bozulan yollar…

9c57e99933acd9eaaee4c4974e018e1f8b17b5ee

Isı kubbesinin insan üstünde olmasıyla birlikte çevre üstünde de yıkıcı tesirleri var. ABD, Kanada ve Avrupa devletlerinde yaşanmış olan ısı kubbesi tesiri orman yangınlarının sayısını katladı.

Sıcaklıklar o denli terfi etti ki kablolar, otomobil parçaları, trafik levhaları eridi, asfaltlarda bozulmalar meydana geldi. Tüm bu etkilerin sebebi olan olaylar zincirinin gelecek yıllarda daha sık yaşanması umut ediliyor. Hatta o şekilde ki bilim adamları 50 aşama benzer biçimde aşırı sıcakların gelecek yıllarda ‘serin’ bile kabul edilebileceğini söylüyor…

Uzmanlar sıcaklardan korunmak için tertipli su tüketimine, günün aşırı sıcak saatlerinde güneş altında kalmamaya itina göstermeye ve bulantı, halsizlik, baş dönmesi benzer biçimde emareler olması durumunda ustalaşmış destek almaya dikkat çekiyor.

İLGİLİ HABER

Dünyamızın Akciğerlerini Küle Çeviren ‘Orman Yangınları’ Neden Doğar?

Kaynaklar: ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi, İngiliz Kraliyet Meteoroloji Topluluğu, Scientific American, BBC News



[ad_2]

RELATED ARTICLES

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Most Popular