Kelebek Tesiri #2: Japonya’daki Rakun İstilası

Bir sistemin başlangıç verilerindeki fazlaca ufak değişimler bile kaos teorisinde büyük ve öngürlemez sonuçların ortaya çıkmasına niçin olur. Mevzuyu insanlara en rahat şekilde anlatmaya çalışan Edward N. Lorenz’in meşhur örneğinde, Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpmasının ABD’de fırtınalara niçin olabileceği söylenir. Bu yüzden de bu duruma kelebek tesiri adı verilmiştir.

Kelebek Tesiri yazı dizimizde fazlaca ufak etkiye haiz ya da fazlaca bayağı görünen olayların iyi mi büyük etkisinde bırakır yarattıklarını açıklayacağız. Ara sıra Dünya Savaşları’na gidecek, kimi zaman bambaşka ülkelerde bazı vakaları inceleyeceğiz. Serideki ikinci vaka ise, bir yanlış dönüşün Japonya’nın başına rakunları bela etmesi.

Dönme işte oradan, dönme…

Birinci Dünya Savaşı’nın fitilini ateşleyen vaka olarak Franz Ferdinand suikasti gösterilir. Franz Ferdinand için suikast girişiminde bulunacak olan Gavrilo Princip aslına bakarsak Ferdinand’ı vurma fırsatı bulamayacaktı. Sürücünün yanlış dönüş yapması sebebiyle Princip amacına ulaşabildi.

Bu olayın arkasından da Birinci Dünya Savaşı başladı. Savaştan sonrasında kaybeden ülkelerin fazlaca ağır yükler altına girmiş olduğu antlaşmalar yapılmış oldu. Türkiye olarak bizlere dayatılan Sevr şeklinde anlaşmaları yırtıp attık ve yeni bir ülke oluşturmayı başardık. Avrupa’da ise bunu yapabilen başkası olmadı. O dönemde antlaşmaları değerlendiren kişiler, “Bunlar sulh anlaşması değil, 20 yıl sonraki savaşın temelleri” demişti. 

Birinci Dünya Savaşı’nda savaşmış, meydana getirilen anlaşmalardan dolayı mutsuz bir Alman askeri sonrasında faşizm olarak malum yönetim felsefesiyle yeni bir dönem başlatacak ve etrafına da kendisi şeklinde askeri süper güç olmak isteyecek başkalarını toplayacaktı.

Bunlardan biri de Japonya oldu

Çoğu zaman Nazilerin gaddarlıklarını bilsek de İkinci Dünya Savaşı, Asya’da mutlak egemenlik oluşturmak isteyen Japonya’nın da pek fazlaca insanlık dışı harekatına sahne olmuştu. Amacı bölgedeki adaları ve Çin’in büyük kısmını işgal etmekti. Düşmanımın düşmanı benim dostumdur diyerek Naziler ile beraber harbe girmişti. 

Savaşın sonucunu ve atılan atom bombalarını tamamımız biliyoruz. Fazlaca bilinmeyen şey ise Japonya’nın ekonomik yaklaşımları. Japonya fazlaca uzun süre süresince kapalı bir ekonomiyle ilerlemiş ve fazlaca azca sayıda ülkeye ticari imtiyazlar vermişti. İkinci Dünya Savaşı sonrasında ülkenin bir numaralı tecim ortağı ABD olmuştu.

Bu zamanda ABD, elindeki fazla ürünleri Japonya’ya satıyor, Japonların bu ürünleri kullanarak ürettiği yeni ürünleri satın aldı ve sonrasında onları dönüştürüp geri sattı. Bu döngüyü gördüğümüz pek fazlaca ürün olsa da (Evet Transformers da bunlardan biri, vallahi yazacağım, söz!) bu durumun en mühim örneklerinden biri mangalar oldu.

Mangalar Amerikan mı? Ne?

Mangalar doğal ki Amerikan yapımı değil, sadece ilhamlarından biri kesinlikle Amerikan çizgi romanları kısaca comics. Japonlar, o dönemde ucuz eğlence olan çizgi romanları kendi toplumlarına entegre etti. Bu entegrasyonun sonucu olarak da mangalar ortaya çıktı ve fazlaca büyük popülerliğe ulaştı. Hatta mangalar vakit içinde dünyanın geri kalanında da büyük başarı elde etti. 

Bu mangalar vakit içinde oldukça çeşitlendi, fazlaca değişik türlerde içerikler sunmak için kullanılmaya başlandı. Günümüzde aklınıza gelen herhangi bir fikirle ilgili bir manga ya da anime bulabiliyorsunuz. Ekmek yapmak üstüne bile anime olan günümüzün aksine, eski dönemde daha alışılageldik hikayeler anlatılıyordu. Bunlardan biri de hikayemizin kahramanı…

Rakun Rascal bir akım başlattı

Rakunlar fazlaca sempatik canlılar olsalar da özünde Şimal ABD’ya ilişik canlı türleri. Başka bir bölgede daha ilkin görülmüş bir tür değiller. Japonya’nın kendi ekosistemi içinde de rakunlar yer almıyor. Japon halkı bu sempatik canlıları haliyle tanımıyordu, ta ki 1977 yılına kadar.

O yıl, Nippon Animation tarafınca hazırlanan Rakun Rascal (Araiguma Rasukaru) gösterildi. 20. yüzyılın başlangıcında Wisconsin’de geçen hikayede başrolde genç bir çocuk ve Rascal adını verdiği rakun bulunuyordu. Çocuk, anası avcılar tarafınca öldürülen rakunu evcil hayvan olarak yanına alıyordu. Kendi ailesini kaybettikten sonrasında rakunla içinde bir bağ kurulsa da hayvanın yırtıcı doğası zaman içinde işleri fazlaca zorlaştırıyordu.

Anime fazlaca büyük bir başarı elde etti. Japonya’daki derhal hepimiz evcil hayvan olarak bir rakun almak istedi. İstemekle de kalmadı ve bir sürü rakunu ülkeye getirttiler. Devrin ABD’lileri de durduk yere ihraç edecek bir ürün buldukları için durumu sonuna kadar destekledi. 

Gelin görün ki hepimiz evcil hayvan bakamaz

Ne yazık ki insanların geçmişine baktığımızda evcil hayvan bakımı mevzusunda o kadar da başarıya ulaşmış bir tür olmadıklarını görüyoruz. Bu durum Japonya’da da değişik olmadı. Bir süre sonrasında da evcil hayvan olarak alınan rakunlar evlerden atıldı, atılmayanların da bir çok firar etti. Oysa “Sen Japonsun bir kere, akıllısın” dediğimiz Japonlar, “doğası gereği evcil hayvan olamayan rakun” temalı bir anime ile bu gaza gelmişti. 

Rakunları yırtıcı doğaya salma planı ise pek de başarıya ulaşmış olmadı. Naturel bir düşmanı olmayan rakunlar, adadaki ekosistemin adeta canına okumaya, bir engelle karşılaşmayan her tür şeklinde çoğaldıkça çoğalmaya başladı. 

Rakunlar öncelikli olarak kuş yumurtalarıyla beslenmeye başladı. Kendilerini avlayacak dev kediler, çakallar ya da kurtlar olmayınca çoğalan rakunlar, şehirlerde de her yeri dağıtmaya ve çöpleri devirip karıştırmaya başladı. En önemlisi hasarı ise Japon tapınakları görmüş oldu. Ülkedeki mabet yapılarının %80’i maskeli haydutların saldırısına uğradı.

Şu demek oluyor ki birbiriyle alakasız şeklinde görünen Franz Ferdinand Suikasti ve Japonya’nın rakun istilası problemi, aslına bakarsak direkt birbirini etkileyen vakalar zincirinin ilk ve son halkaları. O suikast olmasaydı peş peşe iki dünya savaşının yaşandığı döneme girilmeyecekti. Haliyle Japonya da ABD ile değil, Avrupa ile -özellikle de Hollanda ile– işbirliğine devam edecekti. 

Seride yer edinen öteki yazıya aşağıda yer edinen bağlantıdan erişebilirsiniz.