Otomobil fiyatlarında artış sürer mi? Pazar ne vakit toparlanır?

Son dört yılda yüzde 200 artan otomobil fiyatlarındaki yükseliş hız kesmiyor. Yeni kurulacak üretim tesisleriyle arz-talep dengesinin zaman içinde düzene gireceğini söyleyen Europcar Genel Müdürü Fırat Fidan, “Fakat bu yatırımın maliyetli ve vakit alıcı bir süreç bulunduğunu göz önünde bulundurursak, pazarın 2022’nin sonunda toparlanacağını söyleyebilirim” diyor.          

Ayşegül Sakarya Pehlivan
asakarya@ekonomist.com.tr            

 Türkiye’de 2016 senesinde meydana getirilen ÖTV düzenlemesi, 2018 yılından beri artan döviz kurları, vergi ve faiz oranları sebebiyle otomobil tutarları son dört yılda yüzde 200 arttı. Maliyet artışı ve artan öğrenci karşı daralan arzla karşıya kaşıya kalan otomotiv sektöründe üreticiler yeni tutarları belirlemeye çalışıyor. Hem sıfır hem de ikinci elde fiyatlar devamlı yukarı çıkıyor. Hepimiz “Fiyatlardaki artış devam edecek mi? Piyasa ne vakit dengeye gelecek?” şeklinde soruların yanıtlarını arıyor. Sektörün mühim oyuncularından Europcar’ın genel müdürü Fırat Fidan’a sektöre ilişki öngörülerini sorduk.

Çip krizi, küresel tedarik problemleri ve devamlı artan döviz kurlarından dolayı vasıta tutarları artıyor. Bu artış devam edecek mi?

Pandemi öncesine kadar otomotiv sektöründeki tüm üretim planları pazardaki tüketici davranışları ve satın alma taleplerine gore yapılır, tedarik süreçleri bu planlamalar ışığında sorunsuzca ilerlerdi. Çoğunlukla optimum vasıta stoğuna haiz olan otomotiv firmalarındaki planlama, tedarik ve satış süreçleri ise pandemi ile beraber insanların hareket özgürlüklerinin kısıtlanması ve sürecin ne zamana kadar devam edeceğinin öngörülememesi şeklinde nedenlerden dolayı sekteye uğradı.

Globalde birçok otomotiv devinin üretim bantlarını durdurması; otomotiv sektörünün bir girdi olarak kullandığı çiplerin tüketici elektroniği pazarına kaymasına sebebiyet verdi. Sadece beklenenden süratli bir toparlanma ile üretime geri dönen otomotiv sektöründeki çip taleplerinin mevcud arzı aşması, dünya otomotiv pazarında maalesef ki yeni bir krize niçin oldu. Bugün birçok otomobil markasının fabrikalarının önünde bantlardan inmiş çip takılmayı bekleyen on binlerce aracı olduğuna ve gene birçok modelde teslimat sürelerinin altı aya kadar uzadığına tanık oluyoruz.

Türkiye’de ise 2016 yılındaki ÖTV düzenlemesi, 2018 yılından beri artan döviz kurları, vergi ve faiz oranları sebebiyle otomobil tutarları son dört yılda yüzde 200 arttı. Maliyet artışı ve artan öğrenci karşı daralan arzla karşıya kaşıya kalan otomotiv sektöründe üreticiler yeni tutarları belirlemeye çalışıyor. Otomotiv sektöründe, Türkiye’de en fazlaca tercih edilen vasıta marka/modellerin maliyetlerindeki minik bir miktar fiyat artışı, bu araçların bir üst ÖTV dilimine geçmesine sebep olabilir. Öteki taraftan yüzde 80’lik ÖTV diliminden fiyatlanan otomotiv modellerinin sayısındaki artış ise otomotiv fiyatlarındaki artışın devam edeceğini gösteriyor.

Yılbaşına kadar ne kadarlık artış umut ediliyor?

Kurdaki yükseliş devam etmiş olduğu sürece sıfır araçlardaki fiyat artışının da devam edeceğini düşünüyorum. Öteki taraftan vasıta fiyatlarındaki artışın eski normale dönebilmesi için arz-talep dengesinin oturması gerekiyor.

Bu durum ikinci el satışlarına ve fiyatlarına iyi mi yansıyor?

İkinci el araçların tutarları sıfır kilometre vasıta fiyatlarına, sıfır araçlar ise Euro’ya endeksli. Kur arttığı sürece sıfır ve ikinci el fiyatlarında artış oluyor fakat arz-talep dengesinin de mühim bir parametre olduğu unutulmamalı. Bu aşamada sıfır vasıta alamayan tüketicilerin tercihlerini ikinci el otomobilden yana kullandığını, dolaylı olarak ikinci el oto fiyatlarının yükseldiğini söyleyebiliriz. Öteki taraftan yükselen kurla beraber düşen satın alma gücünün ikinci eldeki satışları da negatif yönde etkilediğini belirtmekte yarar var.

Vasıta alıp satmak için doğru vakit mı?

 Bu mevzu tüketici tercihinin ne yönde olacağı ile ilgili olarak değişim gösterebiliyor. Sıfır vasıta tedarikindeki sıkıntıların uzama sinyalleri doğrultusunda Kasım ayı itibariyle ikinci el vasıta pazarında hareketli günler yaşandığını söyleyebilirim. Fiyatlardaki artış sebebiyle sıfır vasıta alımını bir süre durduran tüketiciler ikinci el otomobil alıp satmak noktasında tercihlerini kullanabiliyor. Tüketiciler nezdinde göz önünde bulundurulmasını önereceğim bir öteki mühim nokta ise borçlanma için kullanılan kredi faiz oranları. Kimi zaman Merkez Bankası faiz düşürse de bankalar faiz düşürmeyebiliyor. Devletin bu yönde bir teşviki olursa, vasıta alımı mevzusunda uygun yerin sağlanabileceğini düşünüyorum.

PİYASA NE ZAMAN TOPARLANIR?

Piyasanın ne vakit toparlanması umut ediliyor? 

Otomotiv pazarındaki küresel çip krizinin çözülmesi için internasyonal arenada yeni üretim yatırımları yapıldığını biliyoruz. Yeni kurulacak üretim tesisleri ile arz-talep dengesi zaman içinde düzene girecektir fakat bu yatırımın maliyetli ve vakit alıcı bir süreç bulunduğunu göz önünde bulundurursak, pazarın 2022’nin sonunda toparlanacağını söyleyebilirim. Piyasanın tamamıyla toparlanması için ilk olarak otomotiv yığın seviyelerinin optimum seviyeye yetişmesi ve devletin artan kur baskısını hafifletecek hamleler yapması gerekiyor.

 Tüm bu gelişmeler kiralama pazarına iyi mi yansıyor?

Otomotiv sektöründeki fiyat artışları ise bilhassa sıfır ve ikinci el vasıta fiyatlarının yükselmesine sebep olurken, tüketici nezdinde yeni bir vasıta satın almayı güçleştirdi. Pandemi döneminde artan maliyetler ve yüksek faiz oranları vasıta kiralama fiyatlarının artmasına sebep olsa da birinci ve ikinci el pazarındaki fiyat artışları, fertleri ve firmaları satın alma yerine kiralamaya yönlendirdi. Pandemi süresince toplumsal mesafeyi koruma gerekliliği, toplu taşıma araçlarını kullanmak istemeyen kişilerin sayısındaki artış ve artan hijyen ihtiyacı, bireysel vasıta kiralama tercihinin de artmasına sebep oldu. Öteki taraftan hareket kabiliyetinin ve özgürlüğün kıymetini daha fazlaca bilen, maddi imkanlarını yaşamın mevcut akışı içinde daha fazlaca edinim kazanmak amacıyla kullanmak isteyen neslin tercihi ise sahiplenmek yerine daha fazlaca kiralamak yönünde. Tüm bu gelişmelerin vasıta kiralama sektörüne yansımasına baktığımızda ise 2022 yılının sektörün büyümesi için daha çok olanak barındırdığını söyleyebilirim.

ARAÇ PARKI DARALDI

“Genel bir değerlendirme yaptığımızda vasıta tedarikindeki sıkıntılar ve pandeminin seyri sebebiyle 2021 yılının ilk çeyreğinde yaşanmış olan daralmanın, senenin ikinci çeyreğinde kısmen de olsa devam ettiğini söylemek mümkün. TOKKDER Operasyonel Kiralama Sektör Raporu verilerini incelediğimizde; operasyonel kiralama sektöründeki vasıta parkının, 2021 yılının ilk yarısında geçtiğimiz senenin aynı dönemine gore yüzde 4,5 oranında daraldığını görüyoruz. Geçen senenin ilk yarısı sonunda 256 bin tane olan vasıta parkı bu senenin ilk yarısında 244 bin tane olarak kaydedildi. 2021 yılının ilk çeyreği sonunda ise sektörümüzün vasıta sayısı 254 bin adetlerdeydi. Senenin ilk çeyreğinde yüzde 3,5 olan daralma, ikinci çeyreğinde benzer şekilde yüzde 3,7 olarak gerçekleşti.”