Petrol Tutarları Neye Gore Belirlenir?

Hatırlarsınız, COVID – 19 pandemisinin tüm dünyayı kasıp kavurduğu dönemde petrol tutarları sıfırlanmakla kalmamış eksi değere bile inmişti. Normal olarak bunlar sayısal verilerdi ve gene çoğumuz benzine para ödüyorduk. Sonrasında işler değişti ve 2022 yılının ilk aylarında ham petrol varil kıymeti üstün dereceli bir fiyat olan varil başı 90 dolara kadar çıktı. Türkiye’deki benzin fiyatlarını takip ediyorsanız dünyada olduğu şeklinde vatanımızda de fiyatların pek iç açıcı olmadığını görebilirsiniz.

İyi fakat ne oluyor da toplamda trilyonlarca dolarlık piyasaları etkileyen petrol tutarları bu kadar artıp azalabiliyor. Ilk olarak petrol demek yalnızca benzin demek değildir. Petrolün kullanıldığı sayısız sektör var. Bu sektörlerin petrol talebi, üreticilerin arzı, hususi anlaşmalar, mahalli etkisinde bırakır ve daha nice etken; petrol tutarları üstünde son aşama mühim bir rol oynuyor. Gelin dünyada petrol tutarları nasıl belirleniyor sorusunu bazı temel etmenler üstünden inceleyerek bir sonuca varmaya çalışalım.

Petrol tutarları neye bakılırsa belirlenir?

Petrol fiyatlarını belirleyen mühim etmenlere geçmeden ilkin temel bir giriş yapmakta yarar var. Petrol pek fazlaca değişik sektörü derinden etkilediği ve uğruna demokrası adı altında savaşlar çıkarıldığı için son aşama mühim bir kıymet şeklinde görünebilir sadece petrol tıpkı herhangi bir hammadde şeklinde üretilen, satılan ve tüketilen ticari bir metadır. Bu yüzden ekonominin etkilendiği durumlardan o da etkilenir.

Ilk olarak üreticilerin ne kadar petrolü var ve bunun ne kadarını satıyor, bu mühim. Üretici dilediği kadar satsın, tüketici ne kadar petrol alıyor bu daha da mühim. Ülkelerin jeopolitik konumu üreticiler ve tüketiciler için büyük bir öneme haiz. Büyük tüketicilerin, üreticilerle yapmış olduğu hususi anlaşmalar dünya genelini etkileyecek düzeyde olabilir. Son olarak mahalli satışları düşünürsek o ülkenin parasının dolar karşısındaki kıymeti son tüketiciyi bile etkileyebiliyor.

Özetleyelim; ortada yeterince petrol var ise ve üretici tarafınca piyasaya arz ediliyorsa, tüketici arz edilen ürüne yeterince talep gösteriyorsa, hususi anlaşmalar genel fiyat politikasını etkileyecek düzeyde değilse, üretici ve tüketici ülkelerde istikrar var ise, son olarak ülkenin mahalli parası dolar karşısında o kadar da değersiz değilse her şey yolunda. Sadece bu tarz şeyleri adım adım düşünmeli ve ilk şart uygun değilse diğerlerinin pek de mühim olmadığını bilmelisiniz.

Petrol fiyatlarını etkileyen faktörler:

Üreticilerin petrol arzı:

Organization of Petroleum Exporting Countries, özetlemek gerekirse OPEC, Türkçesi ile Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü isminde 1960 senesinde kurulmuş bir birlik var. Afrika’dan, Orta Doğu’dan, Cenup ABD’dan ve Güneydoğu Asya’dan pek fazlaca petrol üreticisi ülkenin üyesi olduğu bu birlik, tertipli olarak piyasaya arz edilecek ham petrol miktarını sınırlayan kurallar koyuyor. Böylece petrol tutarları bu arz üstünden değerlendiriliyor.

ABD Birleşik Devletleri ve Rusya şeklinde kuvvetli fakat OPEC üyesi olmayan ülkelerin bu birliğin kurallarına uymak yerine kendi petrol arz politikaları uygulamaları ise bir süredir bu dengeleri değiştiriyor. Değişik petrol üretici ülkelerin OPEC kararlarından ve öteki üreticilerden bağımsız olarak uyguladıkları petrol arz politikaları kimi zaman tüm dünya petrol endüstrisini etkileyecek fiyat değişimlerine neden olabiliyor.

Tüketicilerin petrol talebi:

OPEC birliği ve öteki ülkeler diledikleri şeklinde petrol arzı yapabiliyorlar. Sadece ekonominin temeli olan arz – talep ilişkisini yamana atmayın. Ortada kucak kucak petrol olsun, bunu alacak kimse olmayınca fiyatlar aniden tepetaklak olabilir. Normal olarak aynı durum piyasada yeterince petrol olmadığı ve talebin yüksek olduğu dönemlerde de petrol fiyatlarını etkilemektedir.

COVID – 19 pandemisinin en yoğun olduğu dönemde fiyatların eksiye düşmesinin de sebebi buydu. Kimsenin o denli fazlaca petrole ihtiyacı yoktu şundan dolayı evde oturuyorduk. Ters bir etkiyi havaların soğuduğu ve ısınma için kullanılan petrol ihtiyacının arttığı dönemde de görüyoruz. Aynı ters tesir ticari ve kişisel ulaşımın artarak benzine de talebin yüksek olduğu dönemlerde de karşımıza çıkıyor. 

Hususi anlaşmalar:

Petrol piyasasındaki alışverişler devamlı sar bana oradan bin varil ham petrol şeklinde olmuyor. Havayolu şirketleri şeklinde yüksek oranda petrol talebi olan bazı katılımcılar, ham petrol fiyatlarındaki değişkenlerden etkilenmemek için vadeli işlemler ve fiyat opsiyonları içeren hususi anlaşmalar yapıyorlar. Aynı yöntemi kimi zaman piyasa spekülatörleri de uyguluyor ve ham petrol fiyatındaki değişimden yüksek oranda kar etmeyi amaçlıyorlar.

Bu tür hususi anlaşmalar maalesef petrol piyasasının değişmez bir gerçeği. Şundan dolayı ham petrol fiyatlarındaki değişkenlik ansızın gerçekleşiyor. Bunun nedenli tüketicilerin yüksek fiyat karşısındaki tepkilerini azalarak değil de aniden vermeleridir. Benzer bir tepkiyi petrol arz edenler de veriyor. Ya aniden petrol arzı duruyor ya da aniden petrol talebi kesiliyor. Bu durum ister istemez fazlaca sert fiyat değişikliklerine neden oluyor ve bu durumdan etkilenmek istemeyenler de hususi anlaşmalarla kendilerini garantiye almak ya da ne koparırlarsa kar etmek istiyorlar. 

Mahalli etkisinde bırakır:

Petrol fiyatlarını belirleyen etkenler içinde en temel olanlar petrol üretici ve tüketici ülkelerin jeopolitik konumu ile siyasi yapısıdır. OPEC ülkelerinden bahsettik. Bu ülkelerde bugün bile ya iç savaş ya da sonu gelmez çatışmalar var. Bu durum ister istemez piyasaya sunulan petrol arzını etkiliyor. İran devrimi, İran – Irak savaşı, Arap petrol ambargosu ve Basra Körfezi savaşları şeklinde olaylar petrol piyasasını yerle bir etmiştir.

Daima olmasa bile mühim petrol tüketicisi olan ülkelerdeki olaylar da petrol fiyatlarını etkileyebiliyor. Diyelim diktatörlükle yönetilen bir ülke var ve mahalli para giderek dolar karşısında kıymet kaybediyor. Söz mevzusu ülke artık eskisi kadar yoğun petrol talep edemiyor şundan dolayı halkı yüksek vergiler altında ezildiği için benzin bile alamıyor. İşte bu ve benzeri durumlar arz – talep dengesini bozarak dünya petrol fiyatlarını etkileyecek sonuçlar doğurabiliyor. 

Dünyadaki petrol tutarları neye bakılırsa belirlenir sorusunu petrol fiyatlarını etkileyen faktörler üstünden değerlendirerek hepimiz için anlaşılır sonuçlara ulaşmaya çalıştık. Normal olarak dünya petrol tutarları fazlaca daha değişik değişkenlere haiz olan ve kimi zaman yalnızca mevzunun uzmanları tarafınca anlaşılabilen bir durumdur. Mevzu hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.