Plak Çeşitleri Nedir? Plak Hakkında İlginç Bilgiler

Bugün artık dijital müzik platformları yardımıyla tek dokunuşla milyonlarca şarkıya ulaşabiliyoruz fakat öncesinde MP3, CD, kaset, plak şeklinde aygıtlar haricinde müzik dinleme şansımız neredeyse yoktu. Bunlar içinde en dikkat çeken plak oluyor şu sebeple uzun seneler süresince dinleme alışkanlıklarımızı belirleyen plak, bir süre ortadan kaybolduktan sonrasında kısa sürede tekrardan ortaya çıktı ve inanılmaz bir hızla popüler oldu.

Elbet bugün bildiğimiz anlamdaki plak bir günde gelişmedi. Seneler içinde değişik kayıtlar alan plaklar çıktı ve plak çeşitleri de tam olarak bu yüzden var. Her biri devrin müzik dinleme alışkanlıklarını değiştirmeyi başarmış olan plak çeşitleri birbirine benzer aygıtlar olsalar bile aralarında pek oldukca temel fark var. Plak çeşitleri nedir, aralarındaki fark nedir gelin yakından bakalım ve plak dünyası hakkında bazı garip detayları görelim

Detaylarına geçmeden ilkin plak nedir birazcık tanıyalım:

İlk kez 1870’li yıllarda Thomas Edison’un fonograf adlı bir aygıt buluş etmesi ile beraber yaşamımıza giren plak, bir tür ses depolama aygıtıdır. Dijital yöntemden değişik olarak plak üstüne ses analog bir halde kaydedilir. 1970’li yıllara kadar müzik alışkanlıklarımızın tam merkezi olan plak hakkında oldukca daha detaylı informasyon sahibi olmak için buradaki yazımızı inceleyebilirsiniz.

Kaç çeşit plak var, plaklar ne kadara ayrılır?

• Yapım malzemesine nazaran plaklar;
  • Ebonit, şellak plak
  • Plastik, vinyl plak
  • Selülozlu laxuer kaplama alüminyum plak
• Ses kanal cinsine nazaran plaklar;
  • Mono, tek kanalı plak
  • Stereo, çift kanallı plak
  • Matris, quadrophonic plak
• Devir sayısına nazaran plaklar;
  • Dakikada 33 ⅓ devir meydana getiren 33 devirli plak
  • Dakikada 45 devir meydana getiren 45 devirli plak
  • Dakikada 78 devir meydana getiren 78 devirli plak
  • Dakikada 16 ⅔ devir meydana getiren 16 devirli plak
• Çaplarına nazaran plaklar;
  • 17 santimlik 7 inç plaklar
  • 25 santimlik 10 inç plaklar
  • 30 santimlik 12 inç plaklar
• Sınıflarına nazaran plaklar;
  • 25 – 30 santimetre çapında ebonitten 78 devirli standart plak
  • 25 santimetre çapında vinylden 45 devirli 45’lik plak
  • 17 – 25 – 30 santimetre çapında vinylden 33 devirli longplay, uzunçalar plak

Malzemesine, devir sayısına, çapına ve sınıfına nazaran genel olarak plaklar bu şekilde. Elbet bu çeşitler halk içinde bu şekilde anılmıyor, bu tür bir sınıflandırma genel olarak işin uzmanları tarafınca yapılıyor fakat eğer aklınızda bir koleksiyon yapma düşüncesi var ise plak almadan ilkin bu türlere nazaran seçim yapmak isteyebilirsiniz.

Peki en malum plak çeşitleri nedir, farkları neler? Aslen adları ‘devir hızlarından’ geliyor. 

• 78’lik plak
• 33’lük plak
• 45’lik plak 

Ağır yapısı sebebiyle taş plak olarak da anılan 78’lik plak:

78’lik plak, dünyada ve devletimizde seri üretimi meydana getirilen ilk plak çeşididir. Sonraki yıllarda çıkacak plak türlerine nazaran oldukca daha kırılgan ve ağır bir yapısı vardı. Bu yapısı sebebiyle devletimizde taş plak olarak da anılan 78’lik plak, dakikada 78 rpm devir hızında çalmış olduğu için bu adla anılmıştır. Kendinden öncekilere nazaran daha kaliteli olduğundan önü ve arkası beşer dakika kayıt alabiliyordu. Aynı dönem şu demek oluyor ki 19. yüzyılın son günlerinde 16 devirlik plaklar da çıkmış fakat asla kimse tarafınca sevilmemiştir.

Vatanımızda uzunçalar olarak malum 33’lük plak:

78’lik plaklar güzeldi fakat hem ağır hem de son aşama kırılgandı. Amerikan Columbia şirketi plakları iyileştirmek için yapmış olduğu emek harcamalar sonucu 1930 senesinde üstü bir tür reçine örtülü plaklar çıkardı. Üstündeki kaplama yardımıyla bu plaklar oldukca daha dayanıklıydı. Dakikada 33 1/3 rpm devir hızında çalmış olduğu için 33’lük plak olarak adlandırılan bu plaklara longplay, devletimizde ise uzunçalar denmektedir. Uzunçalar şu sebeple geniştir ve bu yüzden de oldukca daha uzun kayıt alabilmektedir. 

Oldukça daha minik ve kullanışlı olan 45’lik plak: 

33’lük plaklar da güzeldi fakat bir sorunları vardı, oldukca büyüktüler. Plakların bu sorununa odaklanan RCA Victor adlı bir şirket, 1949 senesinde 7 inç şu demek oluyor ki ortalama 17 santimlik plaklar çıkardı. Bu plaklar dakikada 45 rpm devir hızında çalışmış oldukları için özetlemek gerekirse 45’lik olarak adlandırılırlar. Minik olmalarına karşın kayıt uzunluğu mevzusunda mesele yaratmadıkları için en popüler plak çeşitlerinden oldular. 

Birazcık da plakların garip hayatına dalalım:

• Tüm zamanların en oldukca satan plak rekoru Michael Jackson’a ilişik.
• Uzayda dolaşan iki plak var.
• Dünyanın en büyük plak koleksiyonu Brezilyalı bir iş insanına ilişik.
• Minik bir sır, 45’lik plakların sesi daha iyi.
• Dünyada plak satışları asla durmadan artıyor.

Tüm zamanların en oldukca satan plak rekoru Michael Jackson’a ilişik:

Elbet bu rekorun sahibi pop müziğin kralı Michael Jackson olmasa olmazdı. Michael Jackson’ın 1982 senesinde çıkardığı Thriller adlı albümünün plakları 27 milyondan fazla kopya satarak tüm zamanların en oldukca satılan plak rekorunun sahibi olmuştur. CD satışları da hesaplandığı süre albümün 70 milyondan fazla sattığı tahmin ediliyor.

Uzayda dolaşan iki plak var:

NASA’nın 1977 senesinde uzayın kim bilir noktalarını keşfetmek amacıyla gönderilmiş olduğu Voyager 1 ve Voyager 2 araçlarına birer tane altın plak yerleştirildi. Bu plaklarda Türkçe dahil 55 dilde merhaba, değişik müzikler ve dünya sesleri bulunuyor. Şu demek oluyor ki plaklar vasıtasıyla uzaylılara dost olduğumuz mesajı iletilmek istenmiştir. 

Dünyanın en büyük plak koleksiyonu Brezilyalı bir iş insanına ilişik:

Eğer yeni yeni plak koleksiyonu halletmeye başladıysanız bu informasyon birazcık moralinizi bozabilir. 2016 senesinde Brezilyalı iş insanı José Roberto Alves Freitas, dünyanın en büyük plak koleksiyonuna haiz şahıs olarak kayıtlara geçti. Freitas’ın 6 milyondan fazla plağı var. Vardı demek daha doğru olacak şu sebeple kendisi sürekli yeni plak almaya devam ediyor. Üstelik full time olarak bu plakların temizliği ile ilgilenen hususi bir ekibi bile var. 

Minik bir sır, 45’lik plakların sesi daha iyi:

Plak kaydı mı dijital kayıt mı daha iyi sorusuna cevabınız plak ise soralım, hangi plak kaydı daha iyi? İşin teknik detayına bakacak olursak 45’lik plak sesinin oldukca daha iyi bulunduğunu açık bir halde söyleyebiliriz. Şu sebeple 45’lik plak 45 rpm devirde şu demek oluyor ki 33’lük plağa nazaran daha süratli şekilde hareket etmiş olduğu için oldukca daha çok halde dalga biçimine haizdir. Tümsek ve olukların fazla olması demek, ses kalitesinin oldukca daha yüksek olduğu anlamına gelir.

Dünyada plak satışları asla durmadan artıyor:

Plaktan bahsederken ister istemez di’li geçmiş süre kullanıyoruz fakat aslen plak giderek popüler hale geliyor. 2021 yılının ilk altı ayında yalnızca ABD’de 20 milyondan fazla plak satıldı ve 10 milyar dolara yakın gelir elde edildi. 2022 yılının ilk altı ayında da bu sayı ortalama 20 milyon tane plak. Bir de tüm dünyayı düşünün!

Uzun seneler müzik dinleme alışkanlıklarımızı belirleyen ve son yıllarda tekrardan popüler hale gelen plak çeşitleri nedir sorusunu yanıtlayarak plak dünyası hakkında bilmenizde fayda olacak garip detaylardan bahsettik. Plaklar ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.