Bazı Ülkelerde Trafik Neden Tersten Akar?

At otomobillerinin kullanılmaya başlandığı yıllardan beridir tüm dünyada trafik kuralları uygulanıyor. Sürücü ve yayaların güvenliği ile trafiğin düzenini sağlamak için uygulanan bu kurallar neredeyse her ülkede aynı olsa da, bir durum var ki hepimizin gözüne çarpan ciddi bir detaydır; trafiğin akış yönü.

Bugün sizlerle birlikte neden bazı ülkelerde trafiğin soldan aktığını, hangi ülkelerde bu durumun yaşandığını, ters olanın biz mi yoksa onlar mı bulunduğunu inceleyeceğiz. Hazırsanız; trafiğin akış yönü dosyasını beraber açalım.

Trafiğin akış yönünün hikâyesi, MÖ 11. yüzyıla kadar uzanıyor

MÖ 3000 senesinde kullanılmaya başlanan at otomobillerinde trafik kurallarına ilk kez MÖ 11. yüzyılda, Çin’de rastlanıyor. Cinsiyet ayrımının sebebi tam olarak bilinmemekle beraber; o yıllarda kadınlar yolun solundan, erkekler sağından ve otomobiller ortasından gitmekteydi.

Bu cinsiyetçi trafik ve yaya kuralının ne zamana kadar sürdüğü kim bilir fakat malum bir gerçek şu ki çağdaş anlamdaki ilk trafik kurallarına Birleşik Krallık’ta rastlanıyor.

Daha iyi kılıç kullanmak için trafiğin akışını soldan tercih ettiler

Birleşik Krallık, trafiğin soldan aktığını bildiğimiz ülkelerin başlangıcında geliyor. Aslen bir çok kaynağa bakılırsa de trafik ilk kez Birleşik Krallık’ta soldan akmaya adım atar. Bunun sebebi ise fazlaca temel bir mantığa dayanmaktadır.

Trafiğin soldan akması demek; gaşgası kullanan kişilerin duvarı cephe alıp daha güvenli bir seyahat sürmesi anlamına geliyordu. Ek olarak, insanların fazlaca büyük bir çoğunluğu sağ elini, sol eline bakılırsa daha kuvvetli kullanabildiği için; trafik soldan akarken sağ elle kılıç kullanmak ya da at dizginlerinin kontrolü daha rahattı.

Avrupa’da solun düşüp sağın yükseldiği dönem

Her ne kadar yukarıdaki başlık, sizlere siyasi bir bildiri benzer biçimde gelse de; pek haksız sayılmazsınız. Napolyon Periyodu (1800’lü yılların başı)’ne kadar neredeyse tüm Avrupa’da trafik, sağlakların avantajlı olduğu benzer biçimde soldan akıyordu fakat Napolyon solak olduğundan, bu durum Napolyon’a herhangi bir avantaj sağlamadığı benzer biçimde, dezavantaj anlamına geliyordu. Bu sebeple 19. yüzyılda, Napolyon’un da baskısıyla Avrupa’nın birçok yerinde trafiğin akışı soldan sağa geçti.

Napolyon Periyodu’de bile trafiğin soldan akmış olduğu ülkelerin neredeyse tamamı, Adolf Hitler Periyodu’nde baskı ile trafiğin akışını soldan sağa çevirdi şundan dolayı Hitler de trafiğin sağdan akmasını istiyordu.

İsveç ve Ford’un tercihleri tamamen ekonomik

• İsveç’te trafiğin sağdan akmış olduğu ilk gün

Avrupa’da trafiğin akışını soldan sağa çeken son devlet İsveç oldu. Aslen İsveç bu durumdan son aşama memnundu fakat İsveç’in tüm dünyaya pazarladığı Volvo ve Saab marka otomobillerin direksiyonu İsveç’in trafiğine bakılırsa sağda olmalıydı. Gelgelelim, İsveç’in otomobil ihraç etmiş olduğu bir çok devlette trafik sağdan akıyordu ve direksiyonun solda olması gerekiyordu. İsveç, otomobil sektöründe ihracat problemi yaşamamak için 1967 senesinde trafiğin akış yönünü soldan sağa çevirdi.

Henry Ford ise, ABD’da otomobil üretirken bazı patentleri başka bir isme kaptırmıştı. Ford, telif tutarı ödememek için çareyi direksiyonu sağ tarafa koymakta buldu.

Dünyada trafiğin akış durumu

Son piyasaya çıkan raporlara bakılırsa; dünya üstündeki insanların %66’sı araçlarını sağdan akan trafikte sürerken, %34’ü ise soldan akan trafikte sürüyor.

Bu veriye nüfus değil de devlet sayısı üstünden değinecek olursak eğer; 165 ülkede trafik sağdan akarken, 75 ülkede soldan akmaktadır. Ek olarak dünya üstündeki vasıta trafiğine açık yolların yalnız %28’i soldan akan trafiğe bakılırsa tasarlanmıştır.

Trafiğin soldan akmış olduğu ülkeler

• Trafiğin sağdan akmış olduğu ülkeler kırmızı, soldan akmış olduğu ülkeler ise mavi renkle gösteriliyor.

Daha ilkin de bahsettiğimiz suretiyle, günümüzde 75 ülkede trafik soldan akmaktadır. Bu ülkelerin başlangıcında Birleşik Krallık gelirken, geriye kalan devletlerin fazlaca büyük bir kısmı geçmişte bir dönem Birleşik Krallık himayesine girmiş devletlerdir.

Trafiğin soldan akmış olduğu devletler için Avustralya, Endonezya, Şimal Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Hindistan, Hong Kong, Pakistan, Japonya ve Tayland’ı örnek olarak gösterebiliriz.

Trafiğin soldan akması daha mı güvenli?

Günümüzde, “trafiğin soldan ya da sağdan akması daha güvenlidir” diye net bir sav ortaya atılmasa da geçmişte bu mevzuda yapılmış araştırmalar da mevcut. 1969 senesinde İngiliz inşaat ve trafik mühendisi John Joseph Leeming tarafınca piyasaya çıkan rapora bakılırsa; trafiğin soldan akmış olduğu ülkelerde kaza oranı, trafiğin sağdan akmış olduğu ülkelere bakılırsa daha düşüktür.

Leeming’in araştırması, insanların neredeyse tamamında sağ gözün sol göze bakılırsa daha baskın ve kuvvetli olmasıdır. Trafiğin soldan akmış olduğu ülkelerde çevre kontrolü sağ gözle yapıldığı ve bir çok insan sağa yatkın olduğundan kaza oranı daha da azalmaktadır.

Leeming’in araştırması haricinde, kısa sürede dünyaca meşhur vasıta kontrol programı Australasian New Car Assessment Program (ANCAP), çarpışma testlerinde direksiyonu sağda bulunan araçların daha başarı göstermiş performans gösterdiğini fakat bu başarının ardındaki temel nedenin hemen hemen tam olarak bilinemediğini açıkladı.

Türkiye’de trafik tamamen sağdan akmıyor!

Türkiye’de yaşayan bireyler olarak çoğumuz trafiğin sağdan aktığını biliyoruz fakat Türkiye’de trafik tamamen sağdan akıyor diyemeyiz. Bilhassa İstanbul’da yaşayan kişilerin ilk başta garipsediği fakat zaman içinde alışmış olduğu bir durumu, sizlere örnek olarak olarak gösterebiliriz: İstanbul’da metrobüs trafiği soldan akıyor.

İstanbul’daki metrobüs trafiğinin soldan akmasının ardında ise seneler ilkin metrobüs ithalatında yaşanmış olan problemler var. Türkiye’de yollar sağdan akan trafiğe bakılırsa planlanırken; İstanbul için verilen ilk metrobüs siparişinde Hollanda ile yaşanmış olan tedarik sorunundan dolayı, metrobüsler Birleşik Krallık’tan temin edilmişti. Birleşik Krallık’ta üretilen metrobüsler de trafiğin soldan akışına bakılırsa üretildiği ve İstanbul’da da durak ve yol problemininin yaşanmaması için metrobüsler, soldan akan trafiğe bakılırsa ilerlemektedir.

Kendine hususi yolu olmasına karşın; ara sıra yaşanmış olan metrobüs kazalarının genel anlamda kafa kafaya çarpışmalar olmasından dolayı bazı kaynaklarda bu kazaların, trafiğin ters akmasıyla ilgili olabileceği anlatılmış, hatta bir dönem metrobüs trafiğinin de sağdan akması gerektiği gündeme gelmişti.

Peki ya sizler trafiğin akış yönü hakkında neler düşünüyorsunuz?