Bilim İnsanlarının ‘En Eleştiri ve Gizli saklı Afet’ Söylediği Çekince

İklim krizi kendisini iyiden iyiye hissettirmeye başladı. Ülkemiz ciddi bir kuraklık sorunuyla boğuştuğu için su kaynaklarımız günden güne azalıyor. Küresel iklim değişikliği ve ısı artışları, bununla beraber kuraklık ve nehirlerin akış hızını da negatif etkiliyor. Ülke genelindeki nehirlerin neredeyse tamamında suyun akış hızı %70’lere varan oranda düştü. Göllerin ise %60’ı kurudu. Uzmanlar yakın gelecekte su krizi yüzünden kitlesel göçler yaşanacağı uyarısında bulunuyor. 

Türkiye’deki averaj hava sıcaklıklarının 2030 sonrasında 3 aşama artması, yağış klimatolojisinde ise negatif değişimlerin olması beklenirken; uzmanlara nazaran, en büyük sorunlardan biri de akarsu yataklarında yaşanmış olan ciddi kirlilik. Son dönemde hazırlanan tüm araştırmalarda Ergene, Büyük Menderes, Sakarya, Kızılırmak başta olmak suretiyle tüm su kaynaklarının belli oranlarda kirlendiği belirtiliyor.

Tuz Gölü’nde yaşanmış olan flamingo ölümleri flamingo cenneti olarak malum gölü adeta mezarlığa dönüştürmüştü. Gündemde yer gören bir mevzu oldu, çokça tepki aldı fakat aslına bakarsak bu facia, buzdağının görünen kısmıydı.

Her yıl yüz binlerce flamingo, yaz aylarının daha sıcak geçmiş olduğu bölgelerden Mart ayının ortalarından itibaren kuluçka süreci için Tuz Gölü’ne gelirken, küresel ısınmanın oluşturduğu etkilerden birisi olan su rezervlerinin tükenmesi ve yoğun su kullanımı negatif etkisinde bırakır ortaya çıkarıyor. Bu faktörler bir tek Tuz Gölü’nü değil, ülkemizdeki öteki gölleri de ürkütücü derecede etkiliyor.

Kayseri’deki Yay Gölü de yağışların azalması ve sıcaklıkların mevsim normallerinin üstünde seyretmesi sebebiyle kuraklıktan etkilendi.

Barındırdığı 301 kuş türüyle Manyas Gölü’nden sonrasında Türkiye’nin ikinci mühim kuş cenneti olan Sultan Sazlığı’nın yakınındaki Yay Gölü, susuz kaldı. Yay Gölü çevresinde su olmaması sebebiyle flamingoların %70’i suların olduğu bölgeye göç etti. Geçen yıllara oranla su noksanlığı var.

Nevşehir’deki Yalıntaş Göleti’ndeki flamingolar da yaşam mücadelesi veriyor.

Uzmanların ikazlarına karşın senelerdir uygulanan hatalar sebebiyle gölet, kuraklık ile karşı karşıya. Çevrede bulunan çiftçilerin göletten izinsiz su kullanımı ve tarlaların gelişigüzel sulanması sebebiyle naturel su varlıkları tarafınca beslenemeyen gölün tek yaşam deposu yağışlar oldu. Son yıllarda istenilen yağışların da yaşanmamasının peşinden gölet ve buna bağlı olarak flamingolar adeta kaderine terk edilmiş durumda.

Türkiye’nin en büyük üçüncü, tatlı su açısından ise en büyüğü olan Beyşehir Gölü’nde su, kıyıdan ortalama 150 metre çekildi.

Göle ciddi bir kaynak sağlanmazsa ve bu yıl da yağışlı bir kış yaşanmazsa, göl yok olmanın eşiğine gelebilir. Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü olarak malum 656 kilometrekare yüzölçüme haiz Beyşehir Gölü, Çarşamba Çayı ile Konya Ovası’nın sulanmasına katkı sağlamış olduğu benzer biçimde 466 balıkçının da geçim kapısı. Sadece iklim değişikliği ve bilinçsiz tarımsal sulama sebebiyle göldeki su, kıyıdan çekildi. Bu da balıkçılığın yapılmasını güçleştiriyor.

Göle akması ihtiyaç duyulan Gördes Çayı’nın barajda tutulması sebebiyle Marmara Gölü de tamamen kurumak suretiyle.

Manisa’daki gölün kuruma sebebi ne iklim krizi ne de kuraklık. Devlet Su İşleri’nin yanlış uygulamaları sebebiyle kurumuş durumda. Gölde kış aylarında ortalama 65.000 su kuşu görülebiliyor. Nesli çekince altına girmeye yakın olan tepeli pelikan türünün dünya nüfusunun kış aylarında %9’u Marmara Gölü’nde besleniyor ve kışı da burada geçiriyor. Gölün kurutulması tepeli pelikan başta olmak suretiyle pek oldukça su kuşunun yaşamını tehdit ediyor. Kuruma sebebiyle iki endemik balık türü de tümüyle çekince altına girdi.

Isparta’da bulunan Eğirdir Gölü’ndeki çekilmeler oldukça şiddetli kuruma tehlikesi sebebiyle 50 metreyi aştı.

Senirkent, Yalvaç ve Gelendost kısımlarını içeren ‘Hoyran’ kesiminde, su seviyesindeki azalma %60’a ulaştı. Yer fıstığına benzeyen ve iki boğumdan oluşan gölün en dar noktası Kemer Boğazı’nın genişliği azaldığı için göl ‘Hoyran’ ve ‘Eğirdir’ olarak ikiye bölünme tehlikesi altında. Tüm bu verilere karşın, etrafındaki binlerce dönümlük ziraat arazilerinin yırtıcı sulanması, kimyasal atıklar ve gölü besleyen kaynaklar üstüne kurulu göletler Eğirdir’i hızla kirletiyor ve kurutuyor.

Taşıma suyla değirmen döndürmeye çalışmak: Büyük Menderes Nehri’nin kuruması sonucu “sudan koyun geçirme” geleneği için dereye 200 tanker su taşındı.

Denizli’de 848’incisi düzenlenen, çobanların sürülerini nehirden karşıya geçirmekteki maharetlerini yarıştırdıkları geleneksel etkinlik, bu yıl kuraklık gölgesinde düzenlendi. Menderes yatağında aylardır su olmadığı için dereye tankerlerle su taşındı. Ek olarak bu çekilme sebebiyle oksijensiz kalan binlerce balık da yaşamını yitirdi.

Ardahan’da da aşırı sıcaklar sebebiyle bir gölet kuruma noktasına geldi.

Su birikintilerinde mahsur kalan balıkları fark eden köylüler, kovalara doldurdukları balıkları 750 metre uzaklıktaki Kura Nehri’ne taşıdı. Doğal ki bu geçici bir umar oldu, problemi temelden konuşmak gerekiyor.

Türkiye’nin tek, dünyanın ise ikinci en büyük temiz ve naturel sodyum potansiyeline haiz kapalı havzası Acıgöl, kuraklık ve bilinçsiz su tüketimi sebebiyle can çekişiyor.

1970’li yıllardan bugüne 4 kat küçülen ve su seviyesi geçtiğimiz Mayıs ayına nazaran yarı yarıya azalan Acıgöl’de ortalama 1 kilometre çekilen sular ürkütücü bir görünüm ortaya koyuyor. Türkiye’de sodyum sülfatın yüzde 98’i naturel kaynaklardan, bu miktarın da yüzde 90’ı Acıgöl’den sağlanıyor.

Temiz ve naturel sodyum potansiyeliyle dünyada 2’nci sırada yer edinen Acıgöl, kapalı havza olmasıyla flamingo, angıt, kılıç, gaga, mahmuzlu kız kuşu benzer biçimde 200’e yakın kuş türünün yanı sıra endemik bitkiler ile hayvan türlerine yaşam alanı oluşturuyor.

Türkiye’nin 12. büyük gölü Eber Gölü de yanlış çevre politikaları sebebiyle kurumaya başladı.

Bir tek Eber Gölü’nde yetişen Eber Sarısı adlı endemik nebat türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bu gölde bununla birlikte turna ve sazan balığı da var. İnsanlar buradan da geçimini sağlıyor. Barajın etkisiyle kuraklık, fabrikaların atıkları sebebiyle kirlilik yaşanıyor. Eber, Akşehir Gölü’nü de beslediği için iki göl de kuraklık ve kirlilikten etkilenmiş durumda.

Eymir Gölü de kirlendi: Müsilaja benzeyen görüntü, küresel ısınmanın sebep olduğu siyanobakteri artışından kaynaklanıyor.

Ankara’da, kuş türleri dahil birçok canlıya ev sahipliği meydana getiren, naturel güzelliğiyle dikkat çeken Eymir Gölü’ndeki kirliliğin sebebi, hava sıcaklıklarının aşırı artması. Suda yeteri kadar azot ile fosfor var ise ve su hızlıca ısınıyorsa siyanobakteriler aşırı oranda artıyor.

Sivas’taki Serpincik Göleti’nin suyu kıyıdan 30 metre çekilince su altında kalan ağaç kökleri ortaya çıktı.

Temmuz ayındaki aşırı sıcakların yanı sıra ziraat arazilerinin düzensiz sulanması sebebiyle de göletteki suyun azaldığı belirtiliyor. Turizme kazandırılması için proje hazırlanmıştı fakat kuraklığa direnmesi zor görünüyor.

Bir tek göller ve nehirler değil, barajlar da kuraklıktan etkileniyor. Konya’da kuraklık May Barajı’nda balık ölümlerine niçin oldu.

Suların çekilmesiyle oksijen azalmasına bağlı olarak balık ölümleri yaşandı. Balık ölümlerinin bu yıl fazla olmasının sebebi yağışların azlığı ve suyun erken çekilmesi. Balık ölümleri önceki senelerde de görülüyordu sadece bu kadar fazla değildi.

Bilhassa Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz bölgelerindeki barajlarda doluluk oranları, mevsim ortalamalarının oldukça altında seyrediyor.

Bazı barajlardaki doluluk oranları:
• Kozan: %35
• Yarseli: %28
• Yayladağı: %26
• Aslantaş: %53
• Kalecik: %48

İstanbul’daki barajlar içinde ise Ömerli %48 doluluk oranı ile zirvedeyken doluluk oranı minimum baraj ise %0.2 ile Pabuçdere.

Türkiye’de oldukça ciddi bir su krizi yaşanıyor. Bir tek yer üstü değil yeraltı sularımız da büyük bir tehdit altında.

Ülkemizin yeraltı suyu işletme rezervi senelik 17.8 milyar metreküp olmak suretiyle ülkemizin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli senelik toplamı 111.8 milyar metreküp. Yeraltı suyu birçok şehrin, sulama sistemlerinin ve endüstri tesisinin su ihtiyacını karşılayan naturel su deposu. Toplam kuyu sayısının 353.933 tane olduğu açıklandı. Yeraltı sularımızın büyük bir tehdit ve çekince altında. Çiftçiler geçmişte 20 metre derinden yeraltı suyu çekerken, günümüzde 200 metreden su çekmek zorunda kaldıklarını söylüyorlar.

Besin israfı sebebiyle su da israf ediliyor.

Türkiye’de her yıl israf edilen 26 milyon ton besin miktarı sebebiyle bununla birlikte 26.6 milyar metreküp suyun israf edilmiş olduğu belirtiliyor. Bu miktarın Keban Barajı’nın etken depolama hacminden fazla olduğuna dikkat çekiliyor.

Özetle; Türkiye’nin gölleri hem küresel iklim değişikliği hem de yanlış politikalar sebebiyle adeta can çekişiyor.

300’e yakın irili ufaklı gölün %60’ı kurudu. Bir zamanların büyük gölleri artık birer su birikintisi haline gelmiş durumda. Beyşehir, Eğirdir, Avlan, Seyfe, Sazlığı Kulu, Sarıgöl, Yarışlı, Kurugöl, Kırkpınar, Acıgöl, Uyuz, Suğla, Meke, Güvenç, Sasam, Kocagöl, Karagöl, Hotamış Sazlığı, Tuz Gölü , Minik Göl ve dahası…

Susurluk, Malatya Arapgir, Gümüşhane Kelkit, Bingöl Karlıova, Muğla Milas ile Kahramanmaraş Çağlayancerit Havzası’ndaki nehirler en fena durumdaki kaynaklar içinde içeriyor. Her biri yok olmaya günden güne yaklaşıyor.
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Tabiat Derneği, BirGün, Independent Türkçe, Sputnik News, Özgürlük, BBC Türkçe, K2 Haber, İSKİ,  Sözcü, NTV, AA, Gazete Duvar