Sebze ve Meyveler Neden Eskisi Kadar Leziz Değil?

Yiyecekleri üretip tüketme şeklimiz son yarım yüzyılda pek oldukça değişime uğradı ve bu da meyvenin, sebzenin tadını belirgin bir halde etkiledi. Üstelik bir tek vatanımızda değil dünyanın bir çok yerinde bu duruma rastlanıyor.

Ulusal Bilim Derneği Nebat Genomu Araştırma Programı direktörü Clifford Weil’a gore bu lezzet azalmasının en mühim sebebi “evcilleştirme”. Peki lezzeti feda ederek yiyeceklerimizi neden evcilleştiriyoruz?

Seneler içinde lezzeti ve aroması en oldukça azalan sebzelerden(teknik olarak meyvedir) kabul edilen domates örneğini ele alalım.

Dünyanın neredeyse her yerinde tüketilen domateste bulunan aroma, tat almaçlarımızı etkinleştiren şeker ve asitler ile koku almaçlarımızı tetikleyen bir takım uçucu bileşenle belirlenir. Bu yüzden sık sık sos olarak da tercih edilir.

Domates uzun mesafelere ulaştırılırken ve depoda bekletilirken kolay çürüyebilen bir sebzedir. Bunun önüne geçebilmek için domatesler bu şartlara dirençli olarak evcilleştirildi.

Fakat genetik bir müdahale yapılmadı. Cornell Üniversitesi nebat genetik bilimcilerinden Zhangjun Fei’ye gore; daha çok ürün veren, daha dayanıklı özelliklere haiz bitkiler tercih edilmesi sebebiyle domatesler ve öteki yiyecekler lezzet genlerini yitirdi.

Domatese tadını vermekte destek olan gen, evcilleştirilmiş(çağdaş) türlerin %93’ünde bulunmuyor.

Internasyonal araştırmacılar bahçe domatesi ve yabani domatesin genom bilgilerini biriktirerek bu tarz şeyleri evcilleştirilmiş domates genomu ile karşılaştırdı. Meydana getirilen bu karşılaştırma, çağdaş domates genomunun, bahçe ve yabani domatesin haiz olduğu ortalama 5.000 genden yoksun bulunduğunu ortaya koydu.

Bu çalışmaların açığa çıkardığı gerçek her ne kadar can bunaltan olsa da gelecek yıllarda bu bulgu yardımıyla domateslerin, hatta öteki yiyeceklerin tadı geri gelebilir.

Gerçek patates

Daha ilkin bilinmeyen bu genlerin tanımlanmış olması, üreticilerin daha iyi sebze ve meyve üretmelerine destek olabilir. Bu yitik genler hem de bitkilere patojen de sağlamış olduğu için günümüzde kullanılan ziraat ilaçları yada öteki yüksek maliyetli ve çevre dostu olmayan yöntemler ile üstesinden gelinen hastalıklara karşı genetik dirence haiz domates çeşitleri geliştirilebilir.

Sebze ve meyvelerin gerçek lezzetini hatırlayanlar azca malum yöntemlere başvurarak bu tarz şeyleri tüketmeye devam ediyorlar.

Atalık tohum takasları yaparak iyi ürüne ulaşabiliyorlar yada Anadolu’nun kırsal kesimlerindeki mahalli pazarlarda köylülerin sattığı ürünleri almaya itina gösteriyorlar.

Kaynaklar: Discover Magazine, Nature, Popular Science