DÜNYA

Şempanzelerin Aralarında Gizli saklı Bir Dil Kullandıkları Keşfedi

Genetik olarak insana en yakın canlı olarak malum şempanzelerin 5000 değişik ses kaydı üstünden meydana getirilen yeni bir araştırma sonuçlandı. Türün fertleri içinde, kendilerine özgü ses vurguları ile bir dil ilk kez ortaya çıkarıldı.

Her ne kadar aksini oldukca sık görsek de konuşarak kontakt kurma becerilerimizin, bizi öteki canlılardan ayıran en mühim şey bulunduğunu düşünürüz. Hatta bu satırları okurken gördüğünüz şekillere birer anlam ve ses yükleyerek verilen bilgiyi anlamanız, kısaca “yazı” da tarih süresince, bu becerinin bir sonucu olarak gelişti.

Öteki taraftan genetik olarak insana en yakın canlı türü şempanzeler de tıpkı öteki canlılar şeklinde kendi aralarında kontakt oluşturmak için bazı yollar geliştirmiş durumda. Normal olarak aramızdaki genetik yakınlık, bu kontakt yollarının ürkütücü ve bununla beraber şaşkınlık verici bir halde benzeşmesine yol açıyor. Afrika’da yağmur ormanlarıyla malum ülke Fildişi Sahili’nde bulunan Tai Ulusal Parkı’nda meydana getirilen bir araştırma, şempanzelerin kullandıkları sesli ve sözel dili gün yüzüne çıkardı. 

Şempanzeler cümle kuruyorlar! Peki fakat nasıl?

şempanzeler

Ulusal parkta yaşayan 46 değişik şempanzenin yer almış olduğu bir gruptan alınan, toplam 900 saat uzunluğunda 5000 bin değişik ses kaydı çözümleme edildi. Şempanzelerin tek sesli çağrıları diziler halinde nasıl kullandıkları, bu seslerin diziler içinde nasıl sıralandığı, birbirinden bağımsız olan ses dizilerini nasıl birleştirildiği tespit edildi.

Şempanzelerin kullandıkları yere ve bağlama bakılırsa değişik anlamlara geldiği keşfedilen homurdanma, uğultu, feryat, sızlanma, bağırma şeklinde 12 değişik davet türü ortaya çıkarıldı. Tek seslerin birleştiği ikili sesler “bigram” ve üçlü sesler “trigram” olarak kategorize edildi. 

Arkasından bu ifadelerin değişik şekillerde nasıl birleştirildiği dair bir ağ haritası çıkarıldı. Değişik türlerdeki bigram ve trigramların nasıl sıralandıkları yada nasıl tekrardan birleştirildikleri ortaya çıkarıldı. Trigram, kısaca üçlü ses dizisinin arasındaki birgram kısaca ikili seslerin değişik şekillerde de kombine edilmiş olduğu anlaşıldı. 

Araştırma ekibinde yer edinen Max Planck Evrimsel Insanbilim Enstitüsü’nden Tatiana Bortolato, “Şempanzelerin, daha ilkin düşünülenden oldukca daha karmaşık yapıya haiz sesli kontakt sistemi geliştirdiklerini gösteriyor” açıklamasında bulunmuş oldu. Mesela tekli homurtular ağırlıklı olarak yiyeceklerle ilgiliyken, nefes nefese homurdanmanın selamlama sesi olarak kullanıldığı belirlendi. Eğer şempanzeler bir tehdit algılarlarsa tek uğultu yayıyorlar, sadece ikili iletişimlerinde bu uğultular daha nefes bir halde gerçekleşiyor.

Keşfedilen 390 değişik ses dizisi insan dillerinin evrimine ışık tutabilir:

şempanze konuşma

Azca ilkin bahsettiğimiz sürecin sonunda araştırmacılar; 12 değişik ses dizisinin değişik kombinasyonlarla birleştirildiği ve değişik anlamlara gelen 390 değişik ses dizisine, kısaca cümle yapılarına ulaştılar. Sadece bu ses dizilerinin sayısı tespit edilenden de fazla olabilir. Zira 12 değişik sesin yüzlerce değişik şekilde kodlanma potansiyeli var. Şu demek oluyor ki şempanzeler, gelecekte bu sesleri yeni biçimlerde kullanarak ifade edemedikleri şeyleri de sözel iletişimlerine dahil edebilirler. 

Araştırmacılar, “İnsanlar tarafınca üretilecek sonsuz sayıdaki değişik dizilere kıyasla oldukca daha azca görünse de primatlar hakkında kabul gören anlayışın ötesine geçen bir yapı görüyoruz. İnsan şeklinde toplumsal olarak karmaşık bir tür olan şempanzelerin ses dizilerini inceleyerek, nereden geldiğimizi ve benzersiz dilimizin nasıl geliştiğini anlamaya, yeni bir görüş açısı getirmeye çalışıyoruz” açıklamasında bulundular. 

Gösterilen bilimsel makaleye Nature Communications Biology dergisinden ulaşabilirsiniz.



İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu

Reklam engelleyici kullandığınız görülüyor

HAKANSEYHAN.com reklamlarla desteklenen bir sitedir. Sitemizde gezintiye devam etmek için lütfen reklam engelleyiciyi kapatın.