Sıcak Sahra Çölünde Yaşanmış olan Kar Yağışı Herkesi Şaşırttı!
Sıcak bir çölde kar yağışı olması bir çelişki benzer biçimde görünebilir sadece en sonuncusu 2022 Ocak tarihinde olmak suretiyle son on yılda Sahra Çölü‘nde birkaç kez kar yağışı kaydedildi. Bu kar yağışı olağan dışı görünse de, benzeri görülmemiş bir durum değil.
Karın oluşması için iki belirgin hava özelliği lüzumlu: Soğuk ve nemli hava. Karın varlığı, atmosferdeki hava sirkülasyonu ile karın üstüne düşmüş olduğu kara yüzeyinin doğasının hususi bir birleşimini yansıtıyor.
Sahra’da çoğu zaman devasa yükseklikte sıcaklıklar (50°C’den fazla) yaşansa da, çıplak arazi yüzeyi ve bulutsuz sema sebebiyle bilhassa geceleri oldukça düşük sıcaklıklar da yaşanıyor. Mesela Ocak 2005 tarihinde şimal yarımkürede kış mevsimi esnasında Cezayir’de -14°C’lik bir soğuk kaydedildi.
Sahra, dünyanın en büyük sıcak çölü. Şimal Afrika’da 11 ülkeyi kapsıyor: Cezayir, Çad, Mısır, Libya, Mali, Moritanya, Fas, Nijer, Batı Sahra, Sudan ve Tunus. Batıda Atlantik Okyanusu, doğuda Kızıldeniz, kuzeyde Akdeniz ve güneyde Sahel bozkırı ile çevrili.
Kış hava sirkülasyon modelleri serin ve nemli havayı Atlantik ve Akdeniz’den şimal Sahra’ya doğru çeker. Bu, bu mevsimde Sahra saçakları süresince daha yüksek kış yağışlarına neden olur.
Fas ve Cezayir’deki Atlas Dağları benzer biçimde daha yüksek zeminlerde, yükselen hava soğuyabilir, yoğunlaşabilir ve hava yeterince soğuksa, rutubet donarak kar kristalleri ve peşinden bir kar örtüsü oluşturabilir. Arazi yüzeyi de soğuksa, kar kalıcı olabilir ve derhal erimez. Bu hava koşulları altında ve bu dağlık bölgelerde, Sahra’da kimi zaman kar görülebilir.
Sahra’nın merkezi aşırı kuraktır ve yılda 100 mm’den daha azca yağış alır, sadece bununla beraber dört tarafında da su kütleleri vardır. Atlantik Okyanusu, Akdeniz ve Hint Okyanusu’ndan bölgeye kış aylarında şimal Sahra’da düşük basınçlı siklonlar, yazları ise cenup Sahra’da muson yağmurları ile ıslak hava gelir. Bundan dolayı çölün çevresi, merkezinden daha ıslaktır. Bu, çölün çevresinde kar oluşma olasılığının daha yüksek olduğu anlamına gelir.
Atlas Dağları, Atlantik’e yakınlıkları ve yükseltileri sebebiyle bilhassa bir kar kapanı görevi görür. Cezayir’in Aïn Séfra kasabası 1979, 2016, 2017, 2018, 2021 ve 2022’nin şimal yarımküre kışlarında kar görmüş oldu. Bu son vaka, kum tepelerini ince beyaz bir örtüyle kaplayan hafifçe bir tozlanmaydı, oysa mesela 2018’de yüksek kesimlere 30 santimetre’ye kadar kar yağdı. Atlas Dağları’nda, çoğunlukla makine yapımı kar içerse de, birkaç kayak merkezi bulunur ve kanıtlar burada nispeten sık bir halde kar yağdığını gösteriyor.
Sahra’da kar yağışının artıp artmadığı mevzusunda ise hemen hemen kati bir cevabımız yok. Kati bir cevaba haiz olmamamızın sebebi kısmen geçmiş olaylar mevzusunda veri eksiliğinden, kısmen de iklim modelleme çabalarının düşük nüfusa haiz Sahra’ya odaklanmamasından kaynaklanıyor.
Sahra’nın mühim bir özelliği, büyüklüğü (9 milyon km2) ve uzaklığıdır. Bu, yağış ve kar yağışının zamanlamasını, miktarını ve dağılımını haritalamak için artık saha gözlemlerinden ziyade uydu uzaktan idrak etme şekillerinin kullanıldığı anlamına geliyor. Sadece bu yalnızca son birkaç on yıl için geçerli: 1970’lerde uydu kayıtlarının kullanılmaya başlamasından ilkin kar yağışı kalıplarına dair oldukça azca veri bulunuyor. Kısaca Sahra kar yağışı tarihsel olarak düşündüğümüzden daha yaygın olabilir.
Sadece küresel olarak bakıldığında, iklim değişikliği hemen hemen öngörülemeyen hava modellerine de yol açıyor. Bu değişimler Sahra’da, daha nemli Sahel kıyısı süresince ve Atlantik ve Akdeniz kıyıları süresince artan yağış değişkenliği anlamına gelebilir.
Dağlardaki daha soğuk koşullar devam ederse, kar olaylarının devam etmesi olası gözüküyor ve zamanlama ve miktar açısından daha değişken hale gelecek benzer biçimde görünüyor.
Kar yağışı kalıpları belirsiz olsa da, Sahra’nın iklim değişikliği altında karşılaşmış olduğu ana güçlük bu değil. Dağların kara tarafının daha kuru olacağı ve Sahra’nın merkezinin kuru kalacağı ve daha da sıcak olacağı tahmin ediliyor. Yeraltı suyu akiferlerinin (sutaşır – yeraltı su tabakası) artan kuruluk ve sürdürülemez şekilde pompalanması ve kirlenmesi, ziraat ve büyüyen şehirler için daha azca su bulunması anlamına geliyor.
Son yıllarda Sahra’nın kendisi de cenup Sahel’in daha kuru hale gelmesi ve çöle dönüşmesi sebebiyle büyüyor ve bu durumun gelecek yıllarda da devam etmesi olası görülüyor…
