Son Dönemde Eczanelerde Neden Her İlaç Bulunamıyor?

Bu tedarik sıkıntısına çözüm için bakanlık tarafınca çeşitli çözümler getirilmeye çalışılsa da eczacılara gore bunlar bir tek geçici olarak rahatlama sağlayacak.

Mevzu hakkında fikirlerini aldığımız Eczacı Özge Ekmen Dutlulu, merak edilenleri HAKANSEYHAN’ya söyledi. Detaylara bakılırsa eczane raflarında ilaç bulamamaya devam edeceğiz.

İlaç tedariği mevzusunda güncel durum nedir, neden bu şekilde bir sorun yaşıyoruz? 

“Maalesef aralık ayında meydana getirilen kur güncellemesine kısaca %37,66’lık ilaç zammına karşın ilaç tedariğindeki mesele devam etmektedir. Şüphesiz bunun en temel sebebi, içinde bulunduğumuz ekonomik krizdir. İlaç fiyat kararnamesinde yer edinen ve ilacın fiyatının belirlenmesinde kullanılan yöntemin yanlışlığı, bu ekonomik kriz ortamında kendini ilaç krizi olarak tekrardan ortaya koymuştur. Yıl içinde meydana getirilen üç ilaç zammına karşın bakanlığın belirlediği euro tutarındaki kur rakamı 10,75 Türk Lirası’na sadece ulaşmış olup, gerçek kur seviyesinin hala oldukça gerisindedir. Artan ilaç ve ambalaj maliyetleri, hammadde yetersizliği ve global ölçekteki krizin doğurduğu lojistik problemler da krizi iyice derinleştirmiştir.”

Bilhassa hangi ilaçlar bulunmuyor? Tertipli ilaç kullanan kişiler bu zamanda ne sıkıntılar yaşıyor?

“Şu anda Türkiye’de ilaçlar Avrupa’nın en ucuz ülkesine gore bile %40-50 civarı daha ucuz. Bu da ithal ilaç firmaları için Türkiye’yi ‘karlı’ bir pazar olmaktan çıkardığı için bilhassa ithal ilaçların temininde büyük mesele yaratıyor. Mahalli ilaçlarda ise artan ambalaj maliyetleri sebebiyle bilhassa şişede muhafaza edilen çocuk ilaçlarında (ateş düşürücüler, ağrı kesiciler, antibiyotikler, öksürük şurupları vb.) erişim problemi yoğun olarak yaşanıyor. Şu anda piyasada maalesef her dört ilaçtan biri yok. Tüm hasta grupları, ilaca erişimde ciddi engellerle karşılaşmakla beraber, tertipli ilaç kullanan hastaların mağduriyeti maalesef oldukça daha çok. Tertipli ilaç kullanımının oldukça daha dirimsel öneme haiz olduğu, gerilim, diyabet ve kanser şeklinde hastalıklarda maalesef ilaç krizi tedaviyi aksatacak boyutlarda. Bu da ilaca erişimdeki güçlüklerin ne denli büyük bir halk sağlığı problemine dönüştüğünü bizlere gösteriyor.”

Doktorların kendi elinde olmayan sebeplerle hastalarla sık sık karşı karşıya kaldığını gördük, eczacılar için de bu şekilde bir durum söz mevzusu mu?

“Basında oldukça daha azca yer alsa da biz eczacılar da bilhassa nöbetlerimizde olmak suretiyle hastalarla karşı karşıya gelip, ciddi güvenlik problemleri yaşıyoruz. Bunun en güncel sebebinin hastaların ilaca erişimde yaşamış olduğu güçlüklerin yarattığı umarsızlık hissi ve artan ilaç tutarları sebebiyle eczaneye ödenen rakamların yükselmesi bulunduğunu düşünüyorum. Şu anda artan maliyetler sebebiyle hasta dört ilaçtan birini alamıyor maalesef.”

“Bu ekonomik kriz döneminde ilgili bakanlık tarafınca en azından hasta katılım oranı oranlarının ve hasta muayene tutarı tutarlarının aşağıya çekilmesiyle bir nebze de olsa hastalara ekonomik bir destek olunabileceğine inanıyorum.”

İlaç kurunda bir güncelleme yapılmış oldu. Hem eczacılar hem de ilaç stokları açısından bu nasıl tesir etti?

“Düzgüsel koşullarda yılda bir kez meydana getirilen kur güncellemesi, ekonomik kriz sebebiyle kurdaki artış ve buna bağlı gelişen ilaç teminindeki sıkıntıları giderebilmek maksadıyla 2022 senesinde üç kere yapılmış oldu. Bu üç zamma karşın kur sadece 10,75 TL değerine ulaşabildi. Şu anda euro değerinin 20 TL civarında bulunduğunu düşünürsek bu kur güncellemesinin ilaç yoklarını ortadan kaldırmaya yetmeyeceği aşikar. Meydana getirilen her yeni zamla hastanın ilaca erişimi ekonomik nedenlerle güçleşeceği için maalesef zam da gerçekçi bir çözüm olmaktan oldukça uzak. Tüm pazarlarda olduğu şeklinde ilaç pazarının da çözümünün, ülkenin akılcı ekonomik politikalarla yönetilmesiyle mümkün olacağına inanıyorum.”

İlaç fiyatlarının kur farkıyla Türkiye’de daha ucuz olduğundan yurt dışından oldukça fazla alım olması hakkında ne düşünüyorsunuz?.

“Evet, azca ilkin de belirttiğim şeklinde Türkiye’de ilaçlar Avrupa’nın en ucuz ülkesine gore bile %40-50 civarında daha ucuz olduğundan ciddi bir ilaç çıkışı var yurt dışına. Fakat bu durumun ilaç krizini derinleştirecek boyutta bir çıkış bulunduğunu düşünmüyorum.”

Bir de SMA mevzusu var. Onun da ilacı oldukça pahalı ve son yıllarda aileleri çeşitli kampanyalarla umar ararken görüyoruz.

“SMA tedavisinde kullanılan onay almış üç ayrı ilaç var. Bunlardan Zolgensma 2,1 milyon dolarlık fiyatıyla tarihte üretilmiş en pahalı ilaç. Tek seferde damar içi enjeksiyonla uygulanan, virüs aracılığı ile çalışmayan genin çalışanla değiştirilmesini elde eden gelişmiş bir gen tedavi yöntemi. Tedavi, hastalığın ilacın kullanımından ilkin yol açmış olduğu zararları geri döndürememesi sebebiyle hastalar için vakit oldukça mühim. Maalesef yükselen kur sebebiyle bağışlarla bu paranın toplanması her geçen gün daha da zorlaşmakta. Kati tedavisi olan bir hastalık karşısında bir tek maddi nedenlerle bir evladın kaybı ailesi için kabul edilmesi oldukça zor bir durum. Bu yüzden toplumsal devlet anlayışıyla ilacın bir an ilkin geri ödeme sitemine dahil edilmesi lüzumlu. Bilgilerime göre ilgili bakanlık, firmayla bu kapsamda görüşme halinde. Dilerim en kısa sürede pozitif yönde bir halde sonuçlanır ve daha çok evladımız bu fena hastalığa kurban edilmez.”

Peki son olarak çözümü nerede aramalıyız, neler yapılmalı?

“İlaç fiyatını belirlemede kullanılan euro kuru ile güncel kur arasındaki makas kapansa dahi, Türk Lirası’nda kıymet kaybı yaşanmaya devam etmiş olduğu sürece ilaç krizine dair bir düzelmenin olmasını beklemek hayalperestlik olur. Şu demek oluyor ki en temel çözüm, akılcı iktisat politikalarında yatıyor. Bunun yanında ilaç sanayisinde dışa bağımlılığı önlemek adına yerli sanayinin desteklenmesi de oldukça mühim. Uzun vadeli olarak ise bilimsel anlamda üniversitelerin eczacılık fakültelerindeki araştırmalara daha çok kaynak yaratılması ve özerkleşmesi yönünde desteklenmesi mühim. Bu sayede global ölçekteki ekonomik krizlerden bir ihtimal bir nebze de olsa kendimizi koruyabiliriz.”

Sorularımızı yanıtlamak adına vakit ayırdığı için Eczacı Özge Ekmen Dutlulu’ya ​ve Özgürlük Eczanesi’nde görevli tüm ekibe teşekkür ediyoruz.