Stockholm Sendromu Nedir?

Asla “celladına aşık olmak” deyimini duydunuz mu? Bazı insanoğlu, kendi hayatlarını mahfeden kişilerden ne olursa olsun vazgeçemezler. Tıpkı zincirler benzer biçimde duyguların esiri haline gelirler. Bu tutsaklık durumu ilerledikçe, kendilerini fena duruma düşüren insanlara yakın olmaya başlarlar. Onları giderek anlamaya çalışır, sadakat göstermeye, destek olmaya çalışırlar… Bu duruma bireylerde olmasıyla birlikte toplumun genelinde de yaşanabilir. İşte bu “celladına aşık olma” durumuna Stockholm Sendromu adı veriliyor. İlk olarak Psikiyatr Nils Bejerot tanımlandı. Onun emek harcamaları, günümüzün en yaygın ruhsal durumunu ortaya koydu.

Stockholm Sendromu, adını 1973’te İsveç’in başkenti Stockholm’de yaşanmış olan bir olaydan alıyor. 23 Ağustos 1973’te Jan Erik Olsson önderliğinde hapisten kaçan iki soyguncu, Kreditbanken adlı bankada dört banka çalışanını 131 saat süresince rehin alır. Olsson, rehinelere o denli iyi davranır ki, rehineler ile içinde duygusal bir bağ gelişmeye adım atar. Hatta rehineler polisin bankaya operasyon düzenleyeceğini öğrenip Olsson’a haber verirler. Daha sonrasında da mahkemede Olsson aleyhine ifade vermek istemezler ve hatta savunma tutarı için para toplarlar. İşler bununla sınırı olan kalmaz. Olsson, bankadan bir ihtimal parayı çalamadı fakat rehinelerin kalbini çaldı. Rehin alınan Kristin Enmark adlı bir görevli, Olsson’un hapisten çıkmasını bekledi ve içerden çıktığında onunla evliliğe ilk adımını attı.

İlk bu banka soygunuyla ortaya çıkan sendrom çeşitli vakalarda karşımıza çıkmaya devam etti. 1974 senesinde Patty Hearst adlı milyoner kadın, bir terörist grup tarafınca kaçırıldıktan 2 ay sonrasında onlarla beraber bir banka soygunu yaparken yakalandı. Avukatları “Stockholm Sendromu” mazeretini kullandıysa da mahkeme bu savunmayı kabul etmedi ve Hearst’ı hapse mahkûm etti. 2001 senesinde ise İngiliz gazeteci Yvonne Ridley, Afganistan’da Taliban tarafınca kaçırılır. İlk 11 gün süresince onlarla kavga eder, yiyecek bile yemez. İslâm dinini incelemesi şartıyla özgür bırakıldıktan sonrasında, İslâm dinine ilgi duymaya adım atar ve 2003 senesinde tutucu bir Müslüman olur.

Stockholm Sendromu kimlerde görülür ve nasıl gelişir

Her ne kadar Stockholm’deki rehine vakası ile tanınan bir sendrom olsa da Stockholm Sendromu yalnızca rehine olaylarında görülmüyor. Gündelik yaşamın da birçok alanında karşımıza çıkan sendrom, istismara uğramış çocuklar, sertlik gören kadınlar, savaş tutsakları, tarikat üyeleri, baskı altında ilişki yaşayanlar benzer biçimde birçok kişide görülebiliyor. Stockholm Sendromunun gelişiminde temel ögeler kurbanın hayatta kalma içgüdüsü, dış dünyadan soyutlanma ve kaçamayacağını bilme benzer biçimde olgulardır.

Başta saldırgan, kurbanı bir köle benzer biçimde kullanır ve her istediğini yaptırır. Kurbanın her isteği yerine getirmesi ise hiçbir süre kafi gelmez. Bundan dolayı bununla beraber onaylanmak da ister ve tüm ruhsal gereksinimlerini kurbanının üstünde karşılar. Bu süreçte ise kurban ile saldırgan içinde travmatik bir bağ oluşmaya adım atar. Bu süreçte saldırganın yapmış olduğu en küçük iyilikler dahi kurbanın gözünde fazlaca mühim hale gelir. Sendromun gelişiminde ise dört temel faktörden söz edilir.

• Hayata karşı algılanan bir tehdit varlığı ve istismar eden kişinin tehdidi uygulayacağı inancı
• İstismar eden kişiden ufak bir nezaket varlığı
• Dış dünyayla bağlantının kesilmesi
• Bulunulan ortamdan kaçılamayacağı algısı

Stockholm Sendromunun Emareleri Nedir?

Sendromun klasikleşmiş emarelerine baktığımızda ise, kurbanın istismar eden kişiye karşı pozitif duygular beslemeye başlaması, yardım etmeye çalışan aile fertleri, dostlar ve yetkililere negatif duygular beslenmesi, bazen istismar edenlere destekleyici davranışlarla yardım edilmesi, istismar eden kişinin mağdura yönelik pozitif duygular beslemesi benzer biçimde davranışları görebiliyoruz.

Stockholm Sendromu ile adı sıkı sık birlikte anılan ve Stockholm Sendromuyla karıştırılan bir öteki meşhur sendrom da “Lima Sendromu”dur. Lima Sendromu, Stockholm Sendromunun tersidir. Stockholm Sendromunda rehineler kendilerini rehin alanlara sempati duyarken Lima Sendromunda rehin alanlar rehinelere sempati duyarlar. Lima Sendromu, 1996 yılının Aralık ayında Peru’nun başkenti Lima’da 14 gerillanın Japon Büyükelçiliği’ndeki bir resepsiyonu basarak birçok dış ilişkiler uzmanı, asker ve işadamını dört ay süresince rehin alması sonucunda ortaya çıkmıştır.