Strabon Kimdir? Coğrafyaya Katkıları ve Eserleri

Bugün uydu başta olmak suretiyle pek fazlaca değişik teknoloji ile hakkında emekler meydana getirilen coğrafya bilimi, günümüzden binlerce yıl ilkin pek de kolay bir alan değildi. Tarihin ilk coğrafyacısı olarak kabul edilen Strabon şeklinde insanoğlu hayatları süresince gezerek coğrafya üstüne araştırmalar yapıyorlardı. Strabon adını bugüne dek taşıyan ise coğrafyaya katkıları ve bazıları kaybolsa bile yazdığı eserlerdir.

Anadolu topraklarında doğan Strabon, öldüğü güne kadar Roma İmparatorluğu’nu karış karış gezerek coğrafi emekler yapmıştır. Onun çalışmalarını ötekilerden ayıran ise incelemiş olduğu topraklarda yaşayan milletleri ve bu milletlerin coğrafya ile olan ilişkisini de incelemiş olmasıdır. Yazdığı bazı şeyler ise uzman olmayanlar için bile ilgi çekici. Gelin Strabon kimdir, coğrafyaya katkıları ve eserleri nedir şeklinde dört gözle beklenen soruları tüm detaylarıyla inceleyelim.

Strabon kimdir? Bizim topraklarımızda doğan bir dahi:

Strabon, bugün Amasya ili sınırları içinde bulunan Roma İmparatorluğu topraklarında dünyaya gelmiştir. Kendisinin Roma aristokratları ile kan bağları olduğu ve varlıklı bir ailede dünyaya geldiği düşünülmektedir. Klasik Yunan eğitimi görmesi ve Aristodemos’tan hitabet dersleri alması onun bayağı halktan bir insan olmadığının en büyük kanıtıdır.

Kendisi bir tarihçi, coğrafyacı ve filozoftur sadece günümüze kadar kalan emekleri coğrafya temelli olduğundan Strabon tarihin ilk coğrafyacısıdır demek mümkün. İmpratorluğun başkentinde, Yunanistan’da, Mısır’da, İskenderiye’de uzun süre geçiren Strabon, ilk yıllarında Aristotelesçi görüşlere sahipken hemen sonra imparator Augustus’un da akıl hocalarından olan Athenodoros’un tesirinde kalmış ve Stoa okulu görüşlerine yakınlaşmıştır.

Strabon milattan ilkin 64 senesinde Amasya’da dünyaya gelen ve milattan sonrasında 24 senesinde gene bu şehirde yaşamını yitirmiş olmasına karşın gençlik yıllarından itibaren bir an olsun boş durmamış ve Roma İmparatorluğu topraklarını karış karış gezmiştir. Yazdığı sayısız eserden günümüze kalan ufak bir kısmı bile sürecini aydınlatan zamanı ve coğrafi detaylarla doludur.

Strabon eserleri ve önemi:

Strabon tarafınca yazıldığı malum ilk yapıt, 43 ciltten oluşan Historika Hypomnemata doğrusu Zamanı Hatıralar isminde yapıttır. Bu yapıt, milattan ilkin 203 – 120 yılları aralığında yaşamış tarihçi Polybius tarafınca başlatılan tarih yazıcılığının bir devamıdır. Yalnızca 19 cildinin günümüze kalmış olduğu yapıt, milattan ilkin 146 senesinde Korint ve Kartaca’nın yıkılışı ile adım atar ve Sezar’ın öldüğü Aktium Savaşı’na kadar olan geniş bir süreci kapsar. 

Strabon’un şüphesiz en mühim eseri ise talih eseri büyük bir kısmı günümüze kadar kalan Geographumena adlı yapıtıdır. Geographika olarak da malum 17 ciltlik bu eserde Strabon; Eratosthenes, Hipparkhos, Epheros, Polybios ve Poseidonios şeklinde tarihçilerden açık bir halde esinlenmiştir.

Geographumena  isminde yapıt yalnızca bir coğrafya emek harcaması değildir, bununla beraber o coğrafyalarda yaşayan halkların zamanı de incelenmiş ve coğrafya ile uygarlık ilişkisinden bahsedilmiştir. Bu özellikleri sebebiyle sonraki yıllarda Batlamyus tarafınca kaleme alınan ve fazlaca daha detaylı coğrafi bilgilere haiz olan Geographike Aphegesis adlı eserden ayrılmaktadır. 

Strabon’un coğrafyaya katkıları nedir?

Strabon milattan ilkin 64 senesinde dünyaya gelen, milattan ilkin 44 senesinde Romaya gitmiş ve milattan ilkin 31 yılına kadar bu şehirde kalmıştır. Milattan ilkin 29 senesinde tüm Yunanistan’ı gezmiş, milattan ilkin 28 senesinde Mısır’a gitmiş ve İskenderiye’de uzun süre kalmıştır. Tüm bu yolculukları esnasında geçmiş olduğu bölgelerde de araştırma yapmıştır.

Aslen Strabon’un yaşamış olduğu ve incelemeler yapmış olduğu tarihlere baktığımız süre benzer emekler meydana getiren kişilere bakılırsa yakın tarihindeki bulunduğunu söylemek mümkün. Bu yüzden bu ismin neden ilk coğrafyacı olduğu birazcık kafa karıştırıcı olabilir fakat şu şekilde düşünün; coğrafya bir bilim ve bilimsel metotlar kullanılarak incelenmediği sürece ‘Buradan bir dere geçiyor.’ demekten fazlası anlamına gelmez.

Strabon, bugün bildiğimiz anlamda ilk coğrafya çalışmalarına imza attığı için tarihin ilk coğrafyacısıdır. Hatta coğrafyanın tarih ile ilişkisini incelemiş olduğu için toplumsal bilimlerin bile atası bulunduğunu söylemek mümkün. Tüm bunların yanı sıra antik dönemde bir ilk olarak Strabon, volkanik hareketleri incelemiş ve tüm bu tarz şeyleri bir neden – netice ilişkisi üstünden açıklamıştır. Bu açıdan kendisinin bir yerbilimci bulunduğunu söylemek de mümkün.

Strabon’a bakılırsa Kadıköy’de timsah dolu bir dere vardı:

Strabon’un bu mevzuda iki cümlesi vardır;

“Denizden birazcık içeride, içinde ufak timsahların yaşamış olduğu bir pınar vardı.”

“Kalkedon’un birazcık içindeki ufak pınarda timsahlar vardı.”

Kalkedon, bugün Kadıköy olarak bildiğimiz İstanbul’un kazasının eski adıdır. Strabon açık bir halde Kadıköy’de içi timsah dolu bir dere bulunduğunu söyler. İyi de nerede? Bu cümleleri araştıran uzmanlar, Kurbağalıdere olarak malum Kuşdili Deresi’ni işaret ediyorlar.

Bugün İstanbul’un Kadıköy ilçesinde bulunan Kuşdili Deresi’nin yatağı alüvyonlarla dolu. Sadece bundan binlerce yıl ilkin burada akan bir dere vardı. Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’yu işgal etmiş olduğu yıllarda bazı tutsak ve kölelerin timsahlara kurban edilmesi zamanı gerçeğini düşünürsek Strabon’un işaret etmiş olduğu nehrin bugün Kurbağalıdere olarak malum Kuşdili Deresi olma ihtimali bir fazlaca yüksek. 

Strabon hangi çağda yaşadı, nerede öldü?

Milattan ilkin 64 senesinde Amasya’da doğan Strabon, Roma İmpratorluğu’nu karış karış gezip yapmış olduğu coğrafi emekleri ölümsüz eserlere dönüştürdükten sonrasında doğduğu toprağa dönmüş ve milattan ilkin 24 senesinde yaşamını yitirmiştir. Strabon’un yaşamış olduğu çağ; antik tarih olarak kabul ettiğimiz İlk Çağ’ın Demir Devri’ndeki Roma Süreci’dir. 

Geographumena kitabından Strabon sözleri:

Eski tarihçilerin söylediklerine de kulak vermek gerekir. Mesela, “Lydia Zamanı”ni yazmış olan Ksanthos benim daha evvelce bir yerde işaret ettiğim şeklinde bu ülkenin sık sık karşılaşmış olduğu acaip değişimleri anlatır. Hakkaten burasını Arimlerin efsanesinin geçmiş olduğu ve Typhōn’un acı çekmiş olduğu yer olarak kabul etmişler ve buraya Katakekaumenē ülkesi demişlerdir. Beş yüz stadion uzunluğu, dört yüz stadion genişliği olan Mysia ve Maionia denen ve Katakekaumenē olarak adlandırılan ülkeye gelinir. Burada asla ağaç yoktur; bir tek kalite olarak meşhur şarapların hiçbirisinden aşağı olmayan Katakekaumenē şarabının elde edilmiş olduğu bağlar vardır. 

Tarihin ilk coğrafyacısı olarak malum Strabon kimdir, coğrafyaya katkıları ve eserleri nedir şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtlayarak bilmenizde fayda olacak detaylardan bahsettik. Birkaç bin senelik süreçte bile yaşadığımız dünyada görülen değişimler şaşkınlık verici. Mevzu ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.