Platon’un Mağara Alegorisi Nedir, Ne Anlatır?

Şüphesiz felsefe, insanoğlunun görmüş olduğu dünyadan oldukca daha fazlasını anlama çabasının bir sonucudur. İnsanlığın var olduğu günden beri filozoflar bazı düşünceler ortaya atmışlardır. Bu filozoflardan en bilineni Platon, en malum düşüncesi ise Platon’un mağara alegorisidir. Platon’un mağara alegorisi, felsefe ile ilginiz olmasa bile en azından bir kere duymuş olduğunuz benzetmelerle dolu bir hikayedir.

Platon’un mağara alegorisi nedir hepimiz biliyor olsa da, Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor bundan güvenli olmayabilirsiniz. Bu sebeple felsefe yalnızca bilmeyi değil, anlamayı ve düşünmeyi de gerektirir. Antik çağlardan beri anlatılan ve günümüz dünyasını bile şekillendirmemize destek olan Platon’un mağara alegorisi nedir, bizlere ne konu alıyor gelin tüm detaylarıyla inceleyelim.

Platon’un mağara alegorisi nedir?

Platon’un Devlet adlı eserinin yedinci kitabında Sokrates tarafınca anlatılan Platon’un mağara alegorisinde bir mağaraya zincirlenmiş üç insandan bahsedilir. Bu insanoğlu yalnızca mağara duvarını ve birbirlerini görebilirler. Doğuştan beri öyleyse olan üç insan, duvarda mağara girişinden yansıyan gölgeleri ve yankı icra eden sesleri duymaktadırlar. Doğrusu gerçeklik, onlar için yalnızca gölgeler ve yankı seslerdir.

Derken bu insanlardan biri zincirini çözer ve kendini mağaranın dışına atar. Yoğun ışık yüzünden geçici körlük yaşadıktan sonrasında gözü alışarak aslen gördükleri şeylerin yalnızca birer gölgeden ve duydukları seslerin yalnızca yankılardan ibaret bulunduğunu anlamış olur. Bir akarsu kenarına gidince sudaki yansımasını ve gölgesini görmesi ise her şeyi anlamasını sağlar.

Büyük bir hevesle mağaraya dönerek bu durumu anlattığı süre ise arkadaşları tarafınca deli olmakla suçlanır. Onları kurtarmak istediğinde zincirli iki insan onun benzer biçimde delirmek istemediklerini söyleyerek mağarada kalmayı sürdürürler. Hatta zincirlerinden kurtulmuş olana saldırmayı bile denerler. Ne kadar anlatırsa anlatsın zincire vurulmuş iki insan bu durumu anlayamaz ve hayatlarını orada sürmeye devam ederler.

Platon’un mağara alegorisindeki benzetmeler:

• Mağara: Cemiyet
• Mağarada zincirlenmiş insanoğlu: Toplumun parçası olan bireyler
• Zincir: Cemiyet içinde yaşayan insanları sınırlayan kurallar
• Geçici körlük: Yolunu yitirme, şaşkınlık hissi
• Mağara duvarına yansıyan gölgeler: Cemiyet tarafınca gerçek kabul edilenler
• Zinciri kıran insan: Fİlozof ya da sorgulayan insan

Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor?

İnsanlık, kalabalık gruplar halinde şu demek oluyor ki cemiyet olarak yaşamaya başladığı günden beri belirli kurallar belirlemiş ve bu kurallar süre içinde kimi zaman genişlemiş, kimi zaman daralmıştır. Değişik inançlara bakılırsa vahiy yöntemiyle yaratıcı tarafınca gönderilen emirler, toplumsal kurallara ilave edilerek süre içinde daha katı ya da daha rahat bir hale gelmiştir. Doğrusu kurallar devamlı vardır.

Fert, toplumla uyum içinde yaşamak istiyorsa belirlenen kurallara uymalıdır. Kurallar çerçevesinde yaşayan kişi için tüm gerçeklik, bu çerçeve içinde yaşananlardır. Kurallar çerçevesinin ve toplumun haricinde kalan şeyler ise bir çok süre esasen rahatı yerinde olan ferdin ilgisini çekmez. Sadece kimi zaman istisnalar olabilir.

Bir halde toplumdan daha meraklı olan bireyler, cemiyet ve kuralları dışındaki yaşamı da öğrenmek isterler. Sadece içinde yaşadıkları ortamın dışına çıktıkları süre bocalarlar. Sabırla yoluna devam eden kişi, aslen içinde yaşamış olduğu toplumun ve kuralların yalnızca kendi gerçeklikleri bulunduğunu farklıdır. Aslına bakarsak gerçeklik, onlara öğretilenden oldukca daha farklıdır.

Elbet artık gerçeği öğrenmiş kişi, toplumuna dönerek de aslen içinde yaşadıklarının gerçek olmadığını söyler. Kurallarına katı bir halde bağlı olan toplumlar gerçekleri reddeder ve gerçeği söyleyenin başına olmadık şeyler getirir. Kurallarına çok da fazla bağlı olmayan toplumlar ise gerçeği de göz önüne alarak bazı yeni kurallar getirebilirler. Sadece kurallar, devamlı var olacaktır.

Platon, Mağara Alegorisi ile ne anlatmak istedi?

Platon’un mağara alegorisi günümüzden yüzlerce yıl ilkin ortaya atılmış bir hikayedir. Anlatılmak istenen pek oldukca şahıs için oldukça kolay görünür ve bu açıdan bir hikmet hikayesine benzetilir. Süre içinde Platon’un mağara alegorisi hakkında pek oldukca araştırma yapılmıştır. Bazıları bu alegorinin mükemmel bulunduğunu söylemiş, bazıları ise pek oldukca yanlış bulmuştur.

Esasen felsefenin de amacı tam olarak budur. Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor sorusunun aslen bir yanıtı olmamalıdır. Bu sual, pek oldukca yeni sual doğurmalıdır. Bazı temel incelemeler için Platon’un mağara alegorisindeki benzetmeler ve öykü, belirli bir çerçeve üstünden anlatılabilir. Sadece aslolan istenen, bu hikayenin bile çerçeveler haricinde incelenmesidir.

Ateistler zincir için din, anarşistler zincir için devlet, sosyalistler zincir için kapitalizm, dindarlar zincir için şeytan, milliyetçiler zincir için dış güçler diyebilir. Mağarayı evi benzer biçimde gören de, hapishane benzer biçimde gören de olabilir. Cahillik mutluluktur diyorsanız mağaranın dışı hakikaten sizi delirtebilir. Bazılarına gölgeler yeterken bazıları gölgeyi yaratanın peşine düşebilir. Doğrusu, felsefe işte.

Platon’un mağara alegorisi aslen bizlere ‘21. yüzyılda neden hala yüzlerce yıl ilkin yazılmış öykü üstüne konuşuyorsunuz?’ diye bile soruyor. Kim bilir kendi yarattığımız mağarada kendimizi zincirledik ve gölgeler süper ötesi ki ne ışığın peşine düşmek istiyoruz ne de hakikaten bir ışık olup olmadığını merak ediyoruz. Platon düşünmüş, biz hala düşünmeyi düşünüyoruz.

Yüzlerce senedir felsefe ile ilgilenenlerin en sevilmiş olduğu öykü olan Platon’un mağara alegorisi nedir, bizlere ne konu alıyor benzer biçimde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve bu benzetmelerle dolu öykü hakkında birazcık düşünmeye çalıştık. Platon’un mağara alegorisi ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.