Sultan Unvanını Kullanan İlk Türk Hükümdarı Kimdir?

Dünya tarihini incelediğimiz süre karşımıza liderlerin kullandığı pek oldukca değişik unvan çıkar. Şah, şehinşah, padişah, kral, prens ve daha pek oldukca unvan ile tarihteki değişik devletlerde karşılaşabiliriz sadece sultan unvanı, Türk ve Müslüman devletlere hususi bir unvandır. İslamiyeti kabul ettikten sonrasında Türk devlet liderleri içinde yaygın olarak kullanılan sultan unvanının ilk sahibi ise tarihin en başarı göstermiş devlet adamlarından biri olarak kabul edilen Gazneli Mahmut’tur.

Gazneli Mahmut, pek oldukca hükümdara nazaran oldukça kısa bir yaşam sürmüştür. Sadece tahtta kalmış olduğu süre süresince yapmış olduğu seferler sebebiyle tarihin en mühim devlet adamlarından ve komutanlarından biri olarak kabul edilir. Bilhassa yaşamının son yıllarına kadar art arda yapmış olduğu Hindistan seferleri, onun adını tam anlamıyla tarihe kazımıştır. Gelin sultan unvanını ilk kullanan Türk hükümdarı Gazneli Mahmut kimdir, birazcık daha yakından tanıyalım.

Sultan unvanını ilk kullanan Türk hükümdarı kimdir? Gazneli Mahmut’u tanıyalım:

Mahmud Gaznevi ve Yemin el-Devlet Abdülkasım Mahmut ibn Sebük Tigin şeklinde isimlerle de anılan Gazneli Mahmut, 971 senesinde bugün Özbekistan sınırları içinde bulunan Buhara kentinde dünyaya gelmiştir. Babası Sebük Tigin Türk asıllı bir Memlük komutanı, anası ise Fars hanedanından gelen bir prensesti. Mahmud-ı Zâbulî lakabı da annesinden gelir.

Gazneli Mahmut, ilk gençlik yıllarından itibaren devlet işlerine oldukça meraklı biriydi. Bu merakı boşuna değildi şu sebeple kendisi bu mevzuda oldukça başarılıydı. Genç yaşta Horasan genel valisi olarak vazife halletmeye başladı. Vali olarak vazife yapmış olduğu süre süresince pek oldukca isyanın bastırılmasında ve kamu düzeni sağlanmasında mühim roller oynadı.

Sebük Tigin’in önder ve Gazneli Mahmut’un hemen hemen bir vali olduğu dönemde, bölgedeki Türkler içinde İslamiyet yavaş yavaş yayılıyor sadece bundan dolayı pek oldukca çatışma da yaşanıyordu. Bölgede küçüklü büyüklü pek oldukca devlet ve hemen hemen devlet olmayan fakat gücü elinde tutan topluluklar vardı. Kısaca Gazneli Mahmut’un tahta çıkacağı atmosfer pek de iç açıcı değildi. 

Tahta çıkan Gazneli Mahmut’a sultan unvanını kim vermiştir? 

Babası Sebük Tigin öldüğü süre tahta Mahmut’un kardeşi İsmail’in geçmesini ister. İsmail tahta çıkar sadece Mahmut bunu kabul etmez ve sadık ordusu ile Gazne’ye saldırarak İsmali’i tahttan indirir. Sonunda Gazneli Mahmut, 998 senesinde Gazne Devleti’nin başına geçer. Yapılacak oldukca iş vardır, şu sebeple ortalık epey karışıktır.

Gazneli Mahmut tahta çıkmış olduğu şeklinde çevresinde bulunan komşu devletlerle mücadeleye girişir. Ilkin Karahanlılar, sonrasında Seferiler ve son olarak da Samanoğulları ile büyük savaşlar verir. Bu savaşların normal olarak temel amacı kendi devletinin gücüne güç katmak ve ihtimaller içinde tehditleri önlemektir. Savaşların öteki bir amacı ise hemen hemen Türkler içinde yeni yeni yayılmaya başlamış olan İslamiyeti güçlendirmektir.

En sonunda tam anlamıyla bağımsız bir devlet kuran Gazneli Mahmut, Abbasi Halifesi Ahmed el-Kâdir bi’l-Lâh’a elçiler göndererek durumu bildirir. Halife, Gazneli Mahmut’a bir hil’at, taç, bayrak ve en önemlisi bir Menşûr gönderir. Menşûr ile beraber artık Gazneli Mahmut, imparator anlamına gelen sultan unvanını kazanmış ve Gazneli Sultan Mahmut olmuştur. 

Gazneli Sultan Mahmut, gözünü Hindistan’a dikiyor:

Çevresinde tehlike yaratan komşu devletleri bertaraf ederek şimal sınırını güvence altına alan Gazneli Sultan Mahmut gözünü daha uzağa, Hindistan’a dikmiştir. O dönem Hindistan’da Müslüman sayısı asla yok denecek kadar azdı. İslamiyet inancına nazaran Hintliler puta tapıyorlardı ve onlarla savaşım edilmesi gerekiyordu. İslam sultanı, bunu görmezden gelemezdi.

Gazneli Sultan Mahmut, ilk Hint seferini 1001 senesinde başlattı. Karşısında oldukça büyük bir ordu vardı. Daha da kötüsü, karşısındaki orduda yüzlerce fil vardı. Gazneli Mahmut, Türklerin benzersiz savaş taktiği olan turan ya da öteki adıyla hilal taktiğini uyguluyordu. Adım adım Hindistan içinde ilerliyordu sadece koca yer bir günde fethedilemezdi.

1001 ve 1027 yılları aralığında değişik büyüklüklerde birliklerle Hindistan üstüne tam 17 sefer düzenlendi. Bazı seferden eli boş dönse de Gazneli Sultan Mahmut hiçbir süre yılmadı ve mücadeleyi sürdürdü. Birçok bölgeyi eline geçiren Gazneli Mahmut, bu süreçte bir de gazi unvanı aldı ve Gazneli Gazi Sultan Mahmut olarak anılmaya başladı. Sadece bitkin düşmüştü.

Gazneli Gazi Sultan Mahmut’un ölümü:

Gazneli Mahmut, tahta çıkmış olduğu andan itibaren bir an olsun boş durmamış ve yaşamının büyük bir bölümünü savaş meydanlarında geçirmiştir. Doktorların hiçbir tavsiyesini dinlemediği için sonunda bitkin düşmüş ve hastalığa yakalanmıştır. 1030 senesinde, hemen hemen 58 yaşlarındayken yaşamını yitirmiştir. Tarihçilere nazaran Gazneli Sultan Mahmut, verem sebebiyle ölmüştür. 

Her büyük hükümdar sonrası yaşanmış olan olaylar, Gazneli Gazi Sultan Mahmut’un ölümü sonrası da yaşanmış şu demek oluyor ki tarih tekerrür etmiştir. 1040 senesinde Selçuklu Devleti ile yaşanmış olan Dandanakan Muharebesi ile beraber Gazne Devleti güç kaybetmeye başlamış ve sonunda 1187 senesinde  Afgan yerlisi bir grup olan Gurlular tarafınca Gazne Devleti ortadan kaldırılmıştır. 

Gazneli Mahmut neler yapmıştır?

Gazneli Mahmut, tarihin görmüş olduğu en mühim devlet adamlarından ve komutanlardan biri olarak kabul edilir. Vali olarak vazife yapmış olduğu sırada ve tahta çıktıktan sonrasında yaptıkları yardımıyla tarihte mühim bir yer edinmiştir. Kendisi de bir ozan olan Gazneli Mahmut, sarayında bilim adamlarına ve sanatçılara büyük ehemmiyet vermiştir. Hatta Firdevsi tarafınca kaleme alınan Şehname adlı yaratı, ilk kez Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.

Gazneli Mahmut’un adını gerçek anlamda tarihe altın harflerle kazıyarak ona sultan ve gazi unvanını veren icraatları ise İslam adına yapmış olduğu mücadelelerdir. Pek oldukca tarihçiye nazaran Gazneli Gazi Sultan Mahmut olmasa, Türkler içinde İslamiyet bu şekilde başarı göstermiş bir halde yayılmazdı. Bugün Hindistan’da yaşayan milyonlarca Müslüman, İslamiyetle tanışmalarını Gazneli Mahmut’a borçludur.

Gazneli Gazi Sultan Mahmut döneminde, bölgedeki küçüklü büyüklü Türk devletleri tek bir inanç çatısı altında toplanmışlardır. Dış siyasete olmasıyla birlikte iç siyasete de ehemmiyet veren Gazneli Mahmut, halkın refahını daima ön planda tutmuş ve yapmış olduğu sayısız savaş esnasında bile halkın mağdur olmasının önüne geçmiştir. Kısaca Gazneli Mahmut unvanının hakkını vererek gerçek bir sultan şeklinde hükmetmiştir. 

Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdar Gazneli Mahmut kimdir sorusunu yanıtladık ve Gazneli Mahmut’un yaşamı hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. Tarihteki olayları bugüne nazaran değil, yaşandığı döneme nazaran değerlendirmek gerekiyor. Gazneli Mahmut hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.