Survivor’da da Kendini Gösteren “Robbers Cave Deneyi” Nedir?

İki grubu birbirine tamamen düşman etmek için ne gerekir? Ya da daha da önemlisi, birbirine oldukça köklü şekilde düşman edilen iki grup arasındaki buzlar sonrasında tekrardan eriyebilir mi? 1950’lerde Türk kökenli bir araştırmacı tarafınca dört gözle beklenen ve ardında fazlaca daha derin mevzular barındıran bu sorular, hem cemiyet hem de bilim adamları tarafınca sorgulanan bir deneyin ortaya çıkmasını sağlamış oldu.

Muzaffer Şerif (Muzafer Sherif) tarafınca meydana gelen ve 12 yaşındaki evlatların denek olarak kullanıldığı söz mevzusu deneyin adı Robbers Cave. Bu isim de deneyin gerçekleştirildiği alandan geliyor. Şerif’in sert eleştirilere maruz kalmasına sebep olan deneyler, içinde 3 tanenin bulunmuş olduğu bir seri hâlinde geldi. Hazırsanız en baştaki deneyden meşhur Robbers Cave deneyine doğru gidelim.

İlk gözlem 1949’da 12 yaşlarındaki 24 çocukla Middle Grove kampında yapılmış oldu.

The University of Akron

Evlatların geldiği bölgeler, ırkları ve yaşları, farklılıktan kaynaklı bir değişim olmaması için aynıydı.

İlk aşamada kamp aktiviteleriyle aradaki bağlar oluşturuldu ve arkadaşlıkların başlayıp güçlenmesi sağlandı. Sonrasında 24 çocuk iki gruba ayrıldı. Dolayısıyla dostlar da ayrı kaldı.

İkinci aşamada gruplar bir tek kendi aralarında etkileşime girebildi. Arkadaşlıklar ve sıradüzen oluştu. Bunun peşinden çocuklar çoğunlukla öteki grup yerine kendilerininkiyle olmayı tercih etti.

Üçüncü aşamada gruplar içinde müsabakalar düzenlendi. Burada grupların birbirlerini düşmanmış benzer biçimde görmüş olduğu gözlemlendi. 

Deneyin sonunda iki grubu birleştirebilmek adına ortak bir amaç sunuldu.

Cummings Center for the History of Psychology

Bunun için de aralarında sürtüşmeler devam ederken kamp dışından bir ekibi bir spor müsabakasında yendiler ve gözlem böylece kaldı.

Sonrasında 1953’te daha detaylı gözlemlerle gözlem tekrarlandı fakat daha ikinci aşamada gözlem yarıda kesildi. Bunun sebebi, evlatların deneyi fark etmesi ve araştırmacıların üstüne yürümesiydi. Kampın her yerine kolayca görünen mikrofonlar asmanın ve gözlemlerin yazıldığı defteri ortada bırakmanın getirisi bu olsa gerek.

1954 yazında ise Robbers Cave deneyi ortaya çıktı.

Şerif, Robbers Cave kampında / Suni Zekâ ile çözünürlüğü artırıldı

Gene aynı olan, değişik okullardan birbirini tanımayan 22 çocuk seçildi. Bu çocuklar ilkin okullarda seyredildi. Sonrasında her okuldan 5 ile 6 çocuk seçilerek kampa alındı.
Kampta veliler için çocuk ziyareti yasaklandı.

Öteki deneylerdeki yöntemin kopyalandığı deneyin ilk aşamasında değişik aktivitelerle grup içi bağların oluşturulması ve güçlenmesi sağlandı. Bu sırada grupların birbirinden haberi yoktu. Çocuklar kendilerine grup adları ve bayraklar oluşturdular. Bu bağlamda bir grubun adı Kartallar (The Eagles) ötekinin adı ise Çıngıraklar (The Rattlers) oldu.

İlk karşılaşmalar başladı.

İlk haftanın sonlarına doğru keşifler meydana getiren çocuklar, birbirlerine rastlamaya başladı ve bir noktada o alanda başka bir grubun da olduğu, kamp görevlileri tarafınca doğrulandı. Birbirini hızlıca ötekileştiren gruplar içinde, birinde bazı imkânlar varken diğerinde olmaması benzer biçimde sebeplerden meydana gelen alevli bir rekabet ortamı oluşmaya başladı. Bu da işlerin kızışacağı ikinci aşamaya zemin hazırladı.

Sürtüşme adlı ikinci aşamada ise kamp lideri kılığına girmiş olan araştırmacılar, ayrı ayrı gruplarla konuştu. Bunun sonucunda da kimin daha iyi bulunduğunu kanıtlayacak müsabakalar oluşturuldu. İkinci aşamada bayraklarıyla beraber karşı karşıya gelen gruplar birbirlerine karşı oldukça agresif şekilde sesleniyor ve birbirlerine adlar takıyordu.

Halat çekme benzer biçimde yarışmaları içinde barındıran bu aşamada, kazanan gruba kupa ve bıçak benzer biçimde ödüller vadedildiğinde gruplar daha da tutkulu hâle geldi. Rekabetin devamlı devam etmiş olduğu ve agresifliğin de arttığı yarışmanın ilk aşamalarında Çıngıraklar galip çıktı.

Fakat yarışma ilerledikçe durum da kötüleşiyordu.

The University of Akron

Bundan ilkin de aslına bakarsan gruplar birbirleriyle iyi geçinemiyor, birbirlerini düşman olarak görüyor ve buna yönelik eylemlerde bulunuyordu. Yarışmanın her aşamasında kazananın kaybedeni devamlı rahatsız etmiş olduğu, kavgaların arttığı bir ortam oluştu. 

Hatta Kartallar, bir noktada Çıngıraklar’ın diktiği bayrağı yaktı. Sonrasında aralarında bir kavga çıktı ve yanıt olarak Çıngıraklar da Kartallar’ın bayrağını yaktı.

Bir yatakhane baskını

Sonrasında bir oyunu kaybeden Çıngıraklar, gidip Kartallar’ın kampını gece vakti bastı. Yatakları devirip eşyalarını çaldılar. Sonrasında Kartallar da aynı cevabı verdi. Bunun peşinden kimin üstün çıkacağını belirlemek, yarışmanın son aşamasına kaldı. Buradan da Kartallar galip çıkınca ödülleri elde ettiler. Fakat onlar kamplarında değilken Çıngıraklar gelip ödüllerini çaldı.

Peki sizce buradan sonrasında bu iki grup el ele verir mi?

Çocuklar beraber masayı hazırlıyor

Son aşamada iki grubun bunca çatışmanın peşinden iyiye dönerek dönemeyeceğini görmek hedeflendi. Bunun için iki grubu bir araya getirecek etkinlikler düzenlendi. Beraber film seyretmek ve yiyecek yiyecek benzer biçimde aktivitelerle süregelen bu aşamanın başlarında çocuklar gene birbirlerine söz attı ve aşağıladı.

Peki birbirinden nefret eden iki grubu sadece ne bir araya getirebilir?

Çocuklar, su sorununu çözmek için beraber çalışıyor

Evet, ortak amaçlar. Bunu kullanmak için de Şerif, su kaynağını keserek problemi çözmek için iki gruba da gereksinim duyulduğunu belirtti. Problemi ortadan kaldırdıktan sonrasında çocuklar, garip şekilde öteki gruptan bir üyeyle yalnız kaldıklarında, grup içinde yaptıkları kadar agresiflik göstermedi. Fakat gruplar arasındaki sürtüşme bir süre daha olduğu benzer biçimde devam etti.

Bunun peşinden ortak etkinlikler için bütçeye katkı ve seyahat aracını sıkıştığı yerden kurtarma benzer biçimde iş birliği gerektiren aktivitelerde kendilerini buldular. Son gezinin duyurulduğu süre ise önceki agresiflik ortada yoktu. Bu da onca karmaşa ve kaosun peşinden aradaki duvarın yıkıldığı anlamına geliyordu.

Gözlem sonucunda rekabet ortamında gruplar arası sürtüşmenin, bilhassa de mühim kaynaklar söz mevzusu olduğunda ön yargıyla beraber arttığı, fakat bunun geri dönülemez yada değiştirilemez bir durum olmadığı görüldü. Bu durum, psikoloji dünyasında “gerçekçi çatışma kuramı” (RCT) olarak biliniyor. Meydana getirilen gözlem de teorinin bir örneği oldu.

Gözlem, etik tartışmaları sebebiyle fazlaca yoğun eleştiriler aldı

Muzafer Sherif ve eşi Carolyn Sherif

Sonuçta evlatların, ebeveynlerin ve öğretmenlerin olacaklardan tam olarak haberleri yoktu. En azından bilim dünyası, gözü kapalı kabul etti demek isterdik fakat olması gerektiği benzer biçimde bir gözlem ortamının olmaması, onlar için de şüpheler oluşturdu.

1953’teki sınavda bahsettiğimiz, evlatların vakası fark etmesi durumu ve son deneyde kamp görevlisi olma noktasında gerçekçiliğin olmaması, bu şüphelerin sebeplerinden bazıları.

Peki sizin bu mevzu hakkında düşünceleriniz neler?

Kaynaklar: Practical Psychology, Psychology Wizard, Muzafer Sherif, Plainly Difficult