DÜNYA

Tek Kuruş Vergi Ödemeden Garip Bir Yaşam Devam eden Anabaptistler

Elektrik, telefon, web ya da otomobil kullanmıyorlar; vergi ödemeyip askere gitmiyorlar, oy kullanmıyorlar. İşte tüm farklılıkları ve gerekçeleriyle Anabaptistlerin yaşam hikâyesi.

Her ülke, millet ya da inançta; toplumun kabul etmiş olduğu genelgeçer kuralları ve alışkanlıkları hiçe sayıp kendi yaşam tarzını oluşturan gruplar ne olursa olsun vardır. Anabaptistler de bu marjinal gruplardan bir tek birisi.

Bugün sizlere Anabaptistlerin doğuş hikâyesini, haklı gerekçelerini, farklılıklarını, yaşam tarzlarını ve kültürlerini anlatacağız. Eğer hazırsanız, Anabaptistler ile tanışmaya başlamış olalım.

Anabaptist ve Anabaptizm kavramlarına temel giriş

Amişler zulüm

Anabaptistlerin yaşamış olduğu zulmü temsil eden bir çizim

Anabaptist, Anabaptizm akımını benimsemiş; Köktencilik Düzeltim taraftarı olan ve köken olarak Hristiyan İnancı’na haiz bireylere verilen genel bir isim.

Hristiyan İnancı’nda yüzden fazla hareket ve düşünce olmasına karşın, Anabaptizm’i ötekilerden ayıran birçok özellik bulunuyor. İçeriğimizde bu özelliklere birer birer değineceğiz. Öğrendiğiniz vakit ağzınızı açık bırakacak özellikleriyle Anabaptistlerin kültürünü anlatmaya başlıyoruz.

Anabaptist kelimesinin kökeni aslen her şeyi özetliyor

Amiş sürgünü

Anabaptistlerin sürgün edilmesi

Anabaptizm kelimesi, Yunancada “yine” anlamına gelen “ana” ve İngilizcede “vaftiz” anlamına gelen “baptism” kelimelerinden (Anabaptism) meydana gelir. Kelime anlamı olarak “yine vaftiz etmek” olarak yorumlayabiliriz.

Hristiyanlık ve çoğunluk mezheplerden en keskin farkı

Vaftiz töreni

Bir bebeğin vaftiz töreni

Anabaptistler, insanların doğar doğmaz vaftiz edilmesinin yanlış bulunduğunu; kişinin karar verme yaşına vardığında (18-23 yaş) vaftiz edilip edilmek istemediğine kendisinin karar vermesi icap ettiğini savunur.

Kendi yaşamı ve kendi inancına karar verebilecek bir yaşa vardığında şahıs, kendi isteği ile vaftiz edilmeyi kabul ederse; bu gerçek bir vaftizdir. Öteki türlü, hemen hemen yeni doğan bir bebeğin iradesi haricinde vaftiz edilmesi hem dinen uygun değil hem de kişinin yaşamı için yapılmış büyük bir saygısızlıktır.

Anabaptistlerin doğuşu, birlik haline gelmeleri ve beyanları

Sattler

Sattler’ın yargılanmasını mevzu alan bir çizim

Anabaptistler, bilhassa de dinin cemiyet üstünde çıkar sağlamak amaçlı kullanıldığı bir dönemde, Michael Sattler’ın hazırladığı Schleitheim İtirafı isminde olan bir belge ile inançlarını 1527 senesinde İsviçre’de yayımladı. Anabaptistler, piyasaya çıkan bu bildiriden sonrasında hem toplumdan, hem kiliseden hem de devletten fazlaca büyük tepki gördüler.

Bildirinin yayımlanması ile tahmin edeceğiniz suretiyle Sattler; ilkin tutuklandı, peşinden da aforoz (dinden çıkarılma) ve idam edildi.

Bildirinin peşinden yaşanmış olan hadiseler

Amişler

Bildiride, kilisenin halkı pek fazlaca mevzuda kandırdığı, kendilerini Anabaptist olarak tanımlayan grubun kiliseye pek fazlaca mevzuda güvenmediği, yeni doğan bebeklerin vaftiz edilmesini reddettikleri, artık ortak ayinlere katılmayacaklarını hatta ortak kiliselere bile gitmeyecekleri benzer biçimde sert maddeler bulunuyordu.

Gene aynı bildiride; Anabaptist olarak devlete değil, bir tek Tanrı’ya bağlı olduklarını, kesinlikle savaşlara destek vermeyeceklerini de açıkladılar. Elbet bu, devletlerin pek hoşuna giden bir durum değildi. Organik olarak da sürgün edilmeye başladılar.

Anabaptistler, hem kilise ile değişik düşündükleri için hem de mukaddes metinlere değişik yorumlar getirdikleri için kilise tarafınca baskıya maruz kaldı. Bu şekilde de kalmayıp, askeri ve ekonomik mevzularda devletle ters düştükleri için pek fazlaca zulüm de gördüler.

Muharebeye ve yemin etmeye kesinlikle karşılar

Amişler

Anabaptistler, Dağdaki Vaaz isminde olan mukaddes kaynağa dayanarak; savaşmayı ve yemin etmeyi tamamen yasak olarak görür. Kesinlikle savaşmazlar. Gene aynı kaynağa dayanarak Hz. İsa’nın yemin etmeyi yasakladığını söyler ve kesinlikle yemin etmezler

Tarihin ilk laik toplumu

Amiş Ailesi

Anabaptistler, kılıç hakkına karşı oldukları benzer biçimde; din ve devlet işlerinin ayrılması icap ettiğini ifade eden ilk topluluktur. Bundan dolayı pek fazlaca kaynakta laiklik teriminin atası olarak Anabaptistleri görebiliriz.

Günümüzdeki Anabaptist toplumlar

Amişler

Amişler, Hutteritler ve Memnonitler, günümüzde Anabaptist yaşam tarzını sürdüren toplumlardır. Bilhassa de Amişler, günümüzde Anabaptist yaşamın en büyük temsilcileridir. Ağırlıklı olarak ABD’nın Ohio ve Pensilvanya bölgelerinde yaşayan Amişlerin yaşam tarzlarına ve kurallarına şu şekilde bir yakından göz atalım.

Kesinlikle tek kuruş vergi ödemiyorlar

Amişler tarım yapıyor

ABD’da yaşamlarını sürdüren Amişler; yüzük ya da herhangi bir takı kullanmazlar. Yemin etmezler, oy kullanmazlar, vergiden muaftırlar, devlet memuru ya da asker olmazlar. Kendi köylerinde gruplar halinde yaşarlar. Her şeylerini kendileri karşılarlar.

Elektrik, telefon, bilgisayar da dahil olmak suretiyle hiçbir teknolojiyi kullanmıyorlar. Ölümle burun buruna gelmedikleri müddetçe hastaneye gitmiyorlar. Ölümcül olmayan tüm hastalıkları kendi aralarında bitkisel yöntemler ile çözüyorlar.

Amişler için hususi trafik kuralları bile var

Amişler Fayton

Amişlerin faytonları için ayrılan hususi bir alan

Amişler, otomobil yerine fayton ya da bisiklet kullanıyorlar. Bundan dolayı ABD’da Amiş köylerine giden yollarda hız kuralı vardır. Ek olarak gene bu yollarda korna kullanmak yasaktır. Bunun sebebiyse atların kornadan ürkmesidir.

Amişler, yüzük de kullanmazlar fakat evli olup olmadıklarını idrak etmek kullandıkları başörtülerden ve sakallarından belli olur. Bekâr kadınlar siyah, evli kadınlar ise beyaz renk başörtü kullanırlar. Erkekler ise bıyık ve sakal bırakarak evli olduklarını ifade ederler. Ek olarak tahmin edeceğiniz suretiyle dışarıdan da evlilik kabul etmez ve bir tek kendi aralarında evlenirler.

Marangozluk onlar için mukaddes meslek

Marangoz Amişler

Yeni evlenen Amiş çiftlerinin evi, köy halkı tarafınca el birliğiyle hazırlanmış olur.

Amişler, Hz. İsa’ya olan bağlılıklarından dolayı marangozluk mesleğine fazlaca büyük ehemmiyet verirler. Marangozluk mevzusunda epeyce ustadırlar. Ek olarak tarımla da meşgul olurlar. Her gereksinimlerini kendileri karşıladıkları için giyim dikmekten hayvan yetiştirmeye kadar her işe hakim olmak zorundadırlar.

Doğum oranları ve nüfusları

Oyuncak

Amişler, oyuncaklarda asla yüz kullanmazlar.

İnanışlarına nazaran çocuk sahibi olmak refah ve bolluk anlamına gelir. Bundan dolayı her Amiş çifti averaj 8 çocuk sahibidir. Çocuklar, 18 yaşına gelene kadar vaftiz edilmez. Şahıs, karar verebileceği yaşa vardığında ise kendisine seçenek sunulur. Amiş olmak istemeyenler köyü terk eder. Bireylerin %95’i Amiş olarak kalmayı tercih etmektedir. Yüksek doğum oranlarından dolayı nüfusları ABD’da 300 bin dolaylarındadır ve hızla da yükselmektedir.

Meşhur Kars kaşar peyniri, Amişlerin bizlere mirası

Amişler

Amişler, 1600’lü yıllarda Avrupa’da zulüm görmüş olduğu dönemde Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardı. Amişler o dönem çoğunlukla İzmir, İstanbul ve Kars’da yaşadılar. Kars kaşar peyniri, Amişlerin bizlere bıraktığı en mühim mirastır. İstanbul’daki Amişlerin öldürülmeye başlanması üstüne Amişler, Osmanlı topraklarını da terk etmek zorunda kaldılar.

Yayılmacı olmayan ender inançlardan biri

Amişler

Günümüzdeki neredeyse tüm inançlar ve dinler, yayılmayı emreder fakat Anabaptistler tam aksine inançlarına kimseyi kolay kolay kabul etmezler. Katılmak isteyen kişileri de uzunca bir süre kendi yaşam alanlarında testlere doğal olarak tutarlar. Testi geçen pek azca şahıs Anabaptist olur ve Amişlere katılır.

ABD’nın Amişlere uyguladığı siyaset

Amişler

İlk zamanlarda bu garip cemiyet, ABD tarafınca birçok yaptırıma ve baskıya maruz kaldı. Bilhassa de vergi ödememek, eğitim şartı benzer biçimde mevzularda devlet ile sert çatışmalar yaşadılar fakat sonrasında Amerikan halkının da sağduyusu ile Amişlere ayrıcalıklar tanındı. Günümüzde sekiz senelik mecburi eğitim haricinde eğitim mecburiyetleri bulunmaz. Ek olarak eğitimleri kendi okullarında da verebiliyorlar.

Vergi mevzusunda ise gene ABD tarafınca imtiyaz edinmiş bir toplumdur. Aslına bakarsanız her gereksinimlerini kendileri karşıladıkları için vergi ödemek benzer biçimde bir durumla da pek ender karşı karşıya gelirler.

Breaking Amish ve Return to Amish

Afiş

Daha ilkin birçok kez Amişleri özetleyen tv yapımları hazırlanmıştı fakat 2012 senesinde TLC’nin hazırladığı Breaking Amish dizisi, fazlaca büyük bir ilgi görmüş oldu. 4 sürem devam eden öykü, sonrasında 2014’te yan öykü olarak Return to Amish dizisi ile 6 sürem daha sürdü. TLC’nin hazırladığı bu iki yapım, günümüzde halen Amişler hakkında hazırlanan en popüler ve uzun soluklu yapım olarak öne çıkıyor.

Bugün sizlere Anabaptistlerin ve günümüzdeki en büyük temsilcisi olan Amişlerin yaşam tarzından bahsettik. Sizler daha ilkin Amişleri duymuş muydunuz? Yaşam tarzları hakkında neler düşünüyorsunuz? Beğendiğiniz ya da garip bulduğunuz şeyler nelerdi? Bir Anabaptist olsaydınız Türkiye’de yaşayabilir miydiniz ya da Anabaptist iseniz Türkiye’de yaşarken hangi mevzularda güçlük çekiyorsunuz? Yorumlarda belirtebilirsiniz.

Kaynak: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 /

İLGİLİ HABER

Kendine Özgü Yaşam Tarzıyla Yok Olmaya Yüz Tutan Toplumun Hikayesi: Kafiristan



İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu

Reklam engelleyici kullandığınız görülüyor

HAKANSEYHAN.com reklamlarla desteklenen bir sitedir. Sitemizde gezintiye devam etmek için lütfen reklam engelleyiciyi kapatın.