Telefonu Graham Bell’den 10 Yıl Ilkin Kim İcat Etti?

İcat edilmiş olduğu ilk zamanlardan beri, insanoğlunun en oldukca kullandığı aletlerden önde gelen telefon; her geçen gün gelişerek boyut olarak küçüldükçe, fiyat olarak artıyor. Peki hâl böyleyken, biz bugün birazcık daha eskiye gidiyoruz ve telefonun icadını incelemeye başlıyoruz. Akıllarda tek sual: Telefonun gerçek mucidi kim?

Günümüzde gerek okullarda gerek ise toplumsal çevremizde, bizlere öğretilen bilgiler gerçek mucidin Alexander Graham Bell olduğu yönünde. Bu mevzuyu birazcık daha detaylı olarak incelediğimizde ise Bell’in masum bir mucitten oldukca daha fazlası bulunduğunu ve aslen patentini hak etmediğini görüyoruz. Zaman kaybetmeden Bell’in foyasını ortaya çıkaralım ve O’na tepki olarak telefon kullanmayı tamamen bırakalım (Yapabilene büyük saygımız var.)

Graham Bell övgüyü hak ediyor mu?

Bilhassa tarihe ve insanlığa yön vermiş icatlarda, gerçek mucitleri belirli bir buluşa atfetmek oldukca zor bir iş olabiliyor. Bu durumdan kurtulmak için ise; patentler çoğu zaman orijinal mucitlerin yerine en ergonomik yada en iyi çalışan buluşun sahibine gidiyor. İşte telefonun icadında da bu durum söz mevzusu! Aşağıda ise, elle çizilen ilk telefon çizimlerini görebilirsiniz;

Telefonun icadıyla ilgili hâlâ pek oldukca münakaşa ve entrika var. Mevzuyla ilgili davalar, kitaplar ve makaleler güncelliğini koruyarak, tartışmalara kılavuz olarak gösterilmeye de devam ediyor. Sadece her ne kadar kısmen yanlış olsa da Alexander Graham Bell telefonun babası diyebiliriz. Ne de olsa ilk patentin sahibi kendisiydi. Bir de asistanına “Bay Watson! Buraya gelin sizi görmek isterim.” söylediği söylenen öyküsünü de anlatınca, hepimiz telefonun mucidinin Bell bulunduğunu düşünmekte birazcık haklı. Sadece sıkı durun.

Tarihin seyrini değiştiren kararlar ve adlar:

Bazı tarihçilere nazaran İtalyan mühendis Antonio Meucci ve Alman icat eden Philipp Reis, sesi elektrik sinyallerine dönüştürmenin temelini Graham Bell’den on yıl ilkin atmıştı.

Bir İtalyan göçmen olan Antonio Meucci, 1849’da kendi tabiriyle “konuşan telgraf” yada telefon tasarımını geliştirmeye başladı. 1871’de ise “konuşan telgraf” tasarımı için icadının duyurusu da yapmış oldu. Sadece Meucci, hayatındaki zorluklar sebebiyle bu başvurusunu yenileyemedi. Telefonun icadındaki görevi ise ABD Temsilciler Meclisi’nin 11 Haziran 2002’de Meucci’nin katkılarını ve çalışmalarını onurlandıran bir sonucu kabul etmesine kadar da göz ardı edildi.

Hem de değişik bazı araştırmaların ortaya koyduğu raporlar, meseleyi daha da garip bir hale getirdi. Bu araştırmalara nazaran Oberlin Koleji’nde bir profesör olan Elisha Gray adlı bir mucidin, Bell’in telefon patentini almak için başvurduğu gün, kendisinin de telefonla ilgili bir uyarı başvurusunda bulunduğunu öne sürdü. Bu iki mucidin de Patent Ofisi’ne bizzat gelmeyip avukatlarını yollamasıyla, patent tamamen Graham Bell’in olmuş oldu. Kim bilir Gray’in avukatı birazcık erken davransa, tarihin seyrini tamamen değiştirerek patenti Gray’e getirebilirdi, kim bilir?

Soyadının hakkını veren bir öteki icat eden: Philipp Reis

Houston Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi tarafınca sunulan “medeniyetimizi geliştiren makineler” adlı yazıyla, Reis’in adını daha oldukca duyar olduk. Aslına bakarsak direkt söyleyebiliriz ki; Philipp Reis, Graham Bell’den ilkin daha marjinal bir telefon tasarımı yapmıştı. Reis 1860 senesinde telefonla çalışmaya başladığında, 26 yaşlarında bir fen bilgisi öğretmeniydi.

Telefon fikri ise aklına Bourseul adlı Fransız bir araştırmacının yazdığı makaleden geldi. 1854’te Bourseul, konuşmanın elektriksel olarak iyi mi iletileceğini o günün şartlarına nazaran açıklamıştı. Bu sıralarda telefon icadına yoğunlaşan Bell, devamlı değişken bir direnç ve sorunsuz değişen bir elektrik akımı oluşturmak için bir su ve asit çözeltisine giren diyaframla çalışan bir iğne kullanıyordu. İşte bu fikri, birazcık ilkin bahsettiğimiz Elisha Gray’den almıştı. Daha sonraları buharlaşma ve hareketsizlik sebebiyle bu sıvı havuzunda sorunlarla karşılaşan Graham Bell, bu sistemi tamamen değiştirdi ve Reis’in oluşturduğu her titreşimin elektrik kontağını “oluşturmasına yada kırmasına” izin verdiği sisteme geçti.

Bunların yanı sıra Reis’in telefonları birazcık yetersizdi. En büyük problem ise; diyafram oldukca hassastı. Her şeye karşın bir Alman şirketi bu icadı tutarsız neticelerle üretebildi. Bazıları iyi çalıştı. Bazıları yalnızca statik olarak iletildi. Reis’in telefonları ise tüm Avrupa’da yayınlandı. Bir tanesi, Bell babasını ziyaretten dönerken İskoçya’da da yayınlandı. Sadece Bell’in bu aleti görüp görmediğini bilmiyoruz. Fakat güvenli olduğumuz bir mevzu var ki, o da Reis’in işlerinden habersiz olamazdı.

Tüm bu olanlara karşın Graham Bell’in parlak zekasını inkâr edemeyiz. Sağlam ve şüpheli insanları ikna edecek kadar stabil çalışan telefonunu sahiplenmeyi ve pazarlamayı da başardı. Sadece bunu tüm mucitler benzer biçimde tek başına değil, başka mucitlerin bilgeliği ve birikimi üstünden yapmış oldu. Tıpkı Philipp Reis’in kendine ilkin “sesli yazışma” üstünde çalışan, Fransız Bourseul’un çalışmalarını geliştirdiği benzer biçimde…

“Öncelik” kelimesini kullanmadan, telefon patentini ve geliştirmesini açıklayamayız. Aslına bakarsak yalnızca Graham Bell’e değil, bu yazıda da adı geçen Meucci, Bourseul, Philipp Reis ve Elisha Gray’e de teşekkür etmeliyiz. Şundan dolayı tarihin seyrini değiştiren müthiş icatlar, daima birden fazla dâhi insanın bizlere hediyesi olmuştur.