Tımarlı Sipahi Nedir Ne Süre Kuruldu? Özellikleri Görevleri

Osmanlı İmparatorluğu’nun yüzlerce yıl devam eden kuvvetli egemenlik döneminde askeriyenin gücü son aşama önemlidir. Osmanlı askeri denilinde her insanın aklına Yeniçeri Ocağı gelir sadece aslolan en büyük askeri güç tımarlı sipahilerdir. Türk ve Müslümanlardan oluşan tımarlı sipahiler devletten tek kuruş almadan yaşar, bölgelerini korur ve tüm seferlerde orduya katılarak en mühim askeri gücü oluştururlardı.

Tımarlı sipahiler, tımar sisteminin bir sonucudur. Hem bu sistem hem de cebelü adında olan askerler aslına bakarsak Türklerin Orta Asya steplerinden beri haiz oldukları ve uyguladıkları bir sistemdir. Bundan dolayı yalnızca Osmanlı’da değil, tarihte kurulmuş tüm Türk devletlerinde tımarlı sipahi benzeri bir sistem ile karşılaşmak mümkün. Gelin tımarlı sipahi nedir, özellikleri ve görevleri nedir birazcık daha yakından bakalım.

Temelden başlamış olalım, tımar sistemi nedir?

Farsça kökenli bir kelime olan tımar, arazi ve sadakat anlamına gelmektedir. Tarih süresince bilhassa Türk ve İslam devletleri başta olmak suretiyle pek oldukca devlette uygulanan tımar sistemi; devletin bir hizmet karşılığında başka bir ücret almadan ve vermeden topraklarını kişilere vermesidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Bey döneminde bile uygulandığına dair kanıtlar olan tımar sisteminde devlet, belirli kurallar çerçevesinde merkezden uzakta bulunan bölgelerdeki kişilere toprak verir ve karşılığında bazı hizmetler isterdi. Bu hizmetlerin başlangıcında üretim, mahalli güvenlik ve heralde asker yetiştirmek geliyordu.

Tımarlı sipahi nedir?

Tımar sistemi kapsamında toprak sahibi olan kişiler şu demek oluyor ki tımar sahipleri, yanlarında cebelü adında olan askerler yetiştirirlerdi. Bu askerler devletten tek kuruş almaz, tımar sahibi yanında çalışır ve bununla beraber bölgenin mahalli güvenliğini sağlarlardı. Tımarlı sipahiler olarak adlandırılan bu güç, sefer esnasında haber almış olduğu anda hızla orduya katılırdı.

Tımarlı sipahiler tanımına baktığımız vakit aslına bakarsak karşımıza o kadar da hususi bir vaka çıkmıyor. Şundan dolayı şöyleki bir tarihe baktığımızda Orta Asya steplerinde at koşturan ön Türklerin de aslına bakarsak bu sistemle yaşadıklarını görüyoruz. Asker millet olarak anılan Türkler, tarih süresince daima harbe hazır olmuş fakat bir taraftan da kendi işlerini yürütmeyi sürdürmüşlerdir.

Tımarlı sipahilerin özellikleri nedir?

• Tımarlı sipahiler Türk ve Müslümanlardan oluşur.
• Atlı askerlerdir.
• Miğfer ve zırh kullanırlar.
• Merkezden uzak bölgelerde bulunurlar.
• Devletten maaş ya da değişik bir ücret almazlar.
• Ordunun en büyük enerjisini oluştururlar.
• Savaş dışı zamanlarda ziraat yaparlar.
• Bölge asayişini sağlamakla görevlidirler.
• Seferlerden ganimet elde etmezler.

Tımarlı sipahilerin daha pek oldukca hususi durumunu anlatmak mümkün sadece onları tanımlayacak en iyi cümle şudur, devletin güvencesidirler. Düşünün; yakalanmış bir toprağın kıymeti yalnızca işlendiği vakit ortaya çıkar ve bunu tımarlı sipahiler yapar. Bölgenin güvenliğini elde eden gene bu insanlardır. 

Devletten herhangi bir maaş almadıkları ve o topraklardan ürün elde etmek zorunda oldukları için üretim yaparlar ve devlet ekonomisine katkı sağlarlar. İyi ürün elde edemezlerse toprakları ellerinden alınır. Asker yetiştirmek benzer biçimde bir ihtimal devletlerin en büyük sorununu da gene tımarlı sipahiler çözer.

Bir ihtimal oldukca bilinmeyen fakat en mühim tımarlı sipahi özelliği, alternatif askeri güç olmasıdır. Ordunun en büyük gücü olmasının yanı sıra durduk yere isyan eden Yeniçerilerin korkulu rüyasıdır. Pek oldukca Yeniçeri isyanı, sultanın emri ile İstanbul’a gelen tımarlı sipahi ile bastırılmıştır. Türk ve Müslüman olmaları ise kültürel gücü korumaktadır. 

Tımarlı sipahilerin görevleri nedir?

• Savaş zamanı orduya katılarak büyük bir askeri güç oluştururlar.
• Savaş dışı zamanlarda bölgenin mahalli güvenliğini sağlarlar.
• Bulundukları bölge halkından vergi toplarlar.
• Asker yetiştiriler.
• Üretim yaparlar.
• Ordunun her daim harbe hazır olmasını sağlarlar.
• Uç bölgelerde sınır güvenliği sağlarlar.

Tımarlı sipahiler ne vakit kuruldu?

Tımarlı sipahilerin kuruluşu için bir tarih vermek son aşama zor bundan dolayı anlattığımız benzer biçimde bu, milletimizin kanına işlemiş bir durumdur. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk tımarlı sipahi kayıtları Osman Bey’e kadar uzanıyor fakat Büyük Selçuklu döneminde de bu sistemin bulunduğunu görüyoruz. Doğrusu bu sistem kurulmadı, sistem biziz.

Tımarlı sipahiler ne vakit kaldırıldı?

İşte bu probleminin bir yanıtı var. Yüzlerce yıl Osmanlı İmparatorluğu’na, binlerce yıl değişik Türk ve Müslüman devletlere hizmet veren bu sistem; Sultan Abdülmecid döneminde, 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Parkı’nda okunan Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır. Karara bakılırsa tımar sahipleri ölene kadar topraklarında duracak sadece tımar sistemi devam etmeyecekti.

Tımarlı sipahiler neden kaldırıldı?

Tüfek buluş oldu, mertlik bozuldu. Yakıcı silahların buluş edilmesi ile beraber tüm dünyada atlı askerler önemini yitirmeye başladı. İmparatorluk merkezinde nakit para ihtiyacının artması ile beraber tımar sahiplerinin yapacağı vergi toplama işini iltizamlar halletmeye başladı. Tımar sistemi giderek güç yitirdi ve sonunda da işlevsiz kaldı. İmparatorluğun güç kaybetmesinin en mühim sebeplerinden biri olarak görülmektedir.

Osmanlı ekonomisinin ve askeri gücünün bel kemiğini oluşturan tımarlı sipahi nedir, özellikleri ve görevleri nedir sorularını yanıtlayarak bu sistem hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. Tımarlı sipahiler hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.