Topraklama Nedir, Ne İşe Yarar, Çeşitleri Nedir?

Elektrik sistemi, şehirde oluşturulan büyük trafolardan mahalli trafolara aktarılır ve sonrasında da evimize bağlanarak kullanımımıza hazır hale gelir. Elektrik enerjisini almak için kullandığımız evindeki prizlere asla dikkat ettiniz mi? Fişi takmak için lüzumlu olan o iki boşluğun üstünde ve altında iki tane metal çıkıntı bulunur. İşte o metal çıkıntılar topraklama sistemidir. Topraklama sistemi, tam anlamıyla yaşam kurtarıcıdır.

Topraklama sisteminin yaygın olarak kullanılmadığı periyodu hatırlayacak yaştaysanız çarpılan insanları ve bozulan elektronik eşyaları da hatırlarsınız. Sonu ölüme kadar varabilecek bu tür kazaların olmaması için kullanılan bu sistemin uygulanması kanuni olarak zorunludur. Gelin topraklama nedir, ne işe yarar, türleri nedir şeklinde soruları yanıtlayarak bu sistemi birazcık daha yakından tanıyalım.

Topraklama nedir?

Ana trafodan eve bağlanan elektrik yansız ve faz olarak iki hat üstünden çekilir. Prizlerde gördüğümüz iki delik bu hatların bağlantı noktalarıdır. İki deliğin üstünde ve altında bulunan metal çıkıntılar ise elektrik yükünün artması durumunda fazla yükü çekerek toprağa yönlendiren üçüncü bir hattın kısaca topraklama sisteminin bağlantılarıdır.

Kanuni olarak uygulanması mecburi olan topraklama sistemi, yansız ve faz hattından değişik olarak elektrik vermez, elektrik götürür. Binalarda bulunan her bir prizin bağlı olduğu topraklama hattının ucu, fazla elektriği emme gücü bulunan toprağa bırakılır. Topraklama sisteminin adı da buradan gelir.

Topraklama ne işe yarar?

Evde bağlanan yansız ve faz hatları üstünden gelen elektrik, pek oldukça değişik nedene bağlı olarak standart 220V seviyesinin üstüne çıkabilir. Bu seviyenin üstünde enerji alan bir elektronik aygıt bozulurken, fazla akımı üstünde taşıyan prize ya da ona bağlı fişe dokunan insan da çarpılacaktır.

Topraklama sistemi tam bu aşamada devreye girer. Elektronik cihazları bozma, insanları ise öldürme potansiyeli olan bu fazla enerji, topraklama sisteminin bağlantısı üstünden fazla enerjiyi emme gücüne haiz toprağa gönderilir. Hususi bir toprak türünden bahsetmiyoruz, her gün üstüne basıp geçtiğimiz toprağın bu şekilde bir gücü var. 

Topraklama çeşitleri:

• Temel topraklama
• Koruma topraklaması
• Fonksiyon topraklaması
• İşletme topraklaması

Büyük endüstri tesislerinde kullanılıyor: Temel topraklama

Temel topraklama, güçlü elektrik akımının geçmiş olduğu büyük endüstri tesislerinde kullanılan topraklama çeşididir. Dengeleme amacıyla kullanılır. Bildiğimiz anlamdaki topraklamaya nazaran daha kuvvetli bir etkiye haiz olması gerektiği için topraklama sisteminin kurulacağı alanın betonla kaplanması gerekir.

Çarpma olasılığı olan metal yüzeylerde kullanılıyor: Koruma topraklaması

Koruma topraklaması, direkt olarak elektrik akımının geçmediği sadece ihtimaller içinde bir kaçak durumunda insanları ve öteki canlıları çarpma olasılığı olan metal yüzeylerde meydana getirilen topraklama çeşididir. Mesela, yürüyen merdivenlerdeki tutma noktalarından elektrik geçmez sadece buraların metal yüzeyinin kaplanmaması durumunda insanların ihtimaller içinde elektrik kaçaklarından etkilenme ihtimali yüksek olduğundan iletken olmayan madde ile kaplanır. 

Hususi amaca yönelik yapılıyor: Fonksiyon topraklaması

Fonksiyon topraklaması, tek bir amaca yönelik hususi olarak uygulanan topraklama çeşididir. Yıldırım çarpması durumunda oluşan elektriğin negatif etkilerini önlemek için ya da elektrikli ray sistemlerinde bulunan güçlü elektriğin ihtimaller içinde zararlarından korunmak için meydana getirilen topraklama sistemi, fonksiyon topraklaması olarak adlandırılır.

Toprak ile elektrik arasındaki ilişkiyi düzenliyor: İşletme topraklaması

İşletme topraklaması, büyük işletmelerde elektrik enerjisinin düzgüsel değerin üstüne çıkmaması için detaylı olarak uygulanan topraklama çeşididir. Alçak, orta ve yüksek gerilim şebekelerinde bulunan akımın toprak ile arasındaki ilişkiyi sürekli düzenlemek için kullanılır. Direnç üstünden ya da direkt bağlantıları üstünden uygulanabilir.

Topraklama iyi mi yapılır?

Topraklama sistemi rahat prensiplerle çalışıyor şeklinde görünse bile aslına bakarsak son aşama detaylı ve karmaşık bir sistemdir. Bundan dolayı uygulama, işin gerçek ustalarından oluşan bir ekip tarafınca gerçekleştirilmelidir. Genel olarak topraklama sistemini şu yöntemlerle kurulur;

• Birkaç iletken elektrot çubuk ile kurulur.
• Kaz ayağı şeklinde, üç kanal şeklinde kazılarak kurulur.
• İletken elektrot levha ile kurulur.
• İletken şerit elektrot ile kurulur.
• İletken elektrot metal borular ile kurulur. 
• PVC kaplı yer altı boruları ile kurulur.
• Bina kaplaması şeklinde kurulur.

Topraklama sisteminin müessese şekillerinin bu kadar çeşitli olmasının sebebi, topraklamanın hangi amaçla kurulacağına ve nerede kurulacağına nazaran değişik yöntemler kullanıyor olmasıdır. Temel olarak hepsi, bina içinde kullanılan elektrikteki fazla yükü iletkenler vesilesiyle toprağa aktarmayı amaçlar. 

Topraklama sistemi hakkında dikkat etmeniz gerekenler:

• Eğer yeni bir binaya taşınıyorsanız dahili topraklama sistemi olduğundan güvenli olun.
• Dahili topraklama sisteminin tertipli denetim edildiğinden güvenli olun.
• Kullandığınız prizlerde topraklama bağlantısı olan metal çıkıntılar olduğundan güvenli olun.
• Bazı üreticilerin daha şık durması için topraklama bağlantısı olmadan ürettiği prizleri asla kullanmayın.
• Topraklama bağlantıları zaman içinde eğrilir, bu tür prizleri derhal değiştirin.
• Bazı topraklama bağlantıları tek bir metal çıkıntı şeklinde olabilir, güvenli olmak için üreticiden data alın.
• Topraklama sistemi kullanmanın kanuni bir zorunluluk bulunduğunu hatırlayın, hatırlatın.

Dirimsel öneme haiz olan topraklama nedir, ne işe yarar, çeşitleri nedir şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve bu mühim sistem hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Topraklama mevzusunda mesuliyet sahibi üretici olmasıyla birlikte kullanıcıdır da. Topraklama mevzusunda ısrar eden olmayı ihmal etmeyin.