TÜBİTAK UZAY Enstitü Müdürü Mesut Gökten Röportajı

Ulusal Uzay Programı’nda yer edinen görevler içinde Ay’a sert iniş yapmak ve Internasyonal Uzay İstasyonu’na bir Türk astronot göndermek şeklinde hedefler de bulunuyor. Bununla birlikte iletişimin temeli diyebileceğimiz uydu geliştirme alanında pek oldukca proje tamamlanırken, emek harcamalar ve yatırımlar da devam ediyor.

İşte ikimiz de tüm bu gelişmelerin ışığında TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Mesut GÖKTEN’i konuk ettik. Türkiye Uzay Ajansı (TUA) beraber meydana getirilen emek harcamaları dile getiren Gökten, Türkiye’nin gelecek yıllarda gerçekleştirmeyi düşündüğü uzay görevlerinden bahsetti ve Internasyonal Uzay İstasyonu’na gidecek Türk astronotun nasıl biri olacağına dair ipuçları verdi. 

Ilk olarak TÜBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitüsü nedir, ne şeklinde emek harcamalar yapıyor? Sizden dinleyelim.

TÜBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitüsü, ismindeki şeklinde uzay teknolojileri üstüne çalışıyor. Bunu daha daraltırsak çoğunlukla uydu teknolojileri diyebiliriz. Daha ilkin ürettiğimiz uydular içinde hem görevini tamamlayanlar hem de etken olarak hala çalışanlar var. Örnek olarak bunlardan biri GÖKTÜRK 2. Güncel olarak iki projemizin kontrol aşamasındayız. Bunlardan biri İMECE uydumuz. Bu uydu  üstündeki ekipmanların tamamına yakınını ve buna hususi yazılımları üretiyoruz. Uydu, 2023’ün Şubat ayında bu uydu görevine başlamış olacak. 

Gene uçuş modeli aşamasında olan ve testleri devam eden bir öteki projemiz de TÜRKSAT 6A uydusu. Bu projede de TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile beraber çalışıyoruz. Bunu da inşallah 2023 senesinde fırlatacağız.

2018 senesinde Türkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmasıyla ülkemiz değişik bir uzay misyonu edindi. TUA ile beraber hangi projeleri yürütüyorsunuz?

Yukarıda bahsettiğim bu iki proje, aslına bakarsak ticari faaliyetteki projeler. Bu alanda etkinlik gösteren öteki kamu araştırma kurumları, ticari faaliyetlerin yanında bilimsel misyonlara da yöneliyorlar. Türkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmadan ilkin bu şekilde bir misyonumuz yoktu. TUA’nın kurulmasıyla beraber bu şekilde misyonlara da girmeye başladık. 

‘Ay yörüngesinde 3 ay geçirip, Ay yüzeyine sert iniş yapacağız’

Ulusal Uzay Programı’nın 10 hedefi ve iki büyük projesi var. Bunlardan biri Ay’a sert iniş. Geçen senenin sonunda imzalanan ve bizim ana yüklenici olarak vazife aldığımız, ortalama otuz aylık bir proje. Bu kapsamda ilkin Dünya yörüngesine çıkacağız, arkasından Dünya yörüngesinden kendi motorlarımızla ateşleme yaparak Ay yörüngesine hareket edeceğiz. Ayda 3 aylık bir yörünge operasyonumuz olacak. 3 ay sonunda sert iniş yaprak Ay yüzeyi ile teması elde etmiş olacağız. Bu 3 ay süresince değişik görüntüler çekeceğiz, veriler toplayacağız, bu tarz şeyleri Türkiye ve dünyadaki bilim insanlarıyla paylaşacağız. Bu bizim için oldukca mühim bir uzay misyonu. 

‘Adımızı uzayda gözlem meydana getiren ve astronot gönderen ülkeler arasına yazdıracağız’

Bir öteki uzay misyonumuz da bir Türk astronotun Internasyonal Uzay İstasyonu’na gönderilmesi. Astronotumuz orada 10 gün duracak ve birden fazla gözlem meydana getirecek. Bu şekilde uzayda gözlem meydana getiren ve astronot gönderen ülkeler içinde yerimizi alacağız. TUA tarafınca fonlanan projede ikimiz de ana yüklenici olarak çalışıyoruz. 

Peki uzaya gidecek Türk astronot, nasıl biri olacak? 

Türk astronot için müracaat aşamasının arkasından değerlendirme sürecindeyiz. Bu astronot, orada çeşitli deneyleri yapabilecek düzeyde olmalı. Doğal ki bunun için uygun bölümlerde eğitim almış olması gerekiyor. Deneylerini tamamlamasının arkasından ülkemize vardığında mühim bir temsil görevi de olacak. Gittiği her yerde dikkat çeken, gençlerin örnek almış olduğu biri olacak. Bundan dolayı gençlere esin verebilecek, iletişimi güçlü bir insan olmalı. Türkiye geçmişine geçecek. Ülkemizi ve milletimizi en iyi şekilde temsil edecek bir insan olması gerekiyor. 

Sizce halkımız uzayla ilgili meydana getirilen emek harcamalar hakkında yeterince data sahibi mi? Informasyon sahibi olmaları için ne şeklinde fırsatlar var? 

Uzay halkımız için uzak bir sektör. İnsanlar Teknofest vb etkinliklere kadar ne yaptığımızı pek bilmiyorlardı. Bu biçim etkinlikler bizim için de fırsat oluyor. Büyük bir ilgi görüyoruz ve insanlara birebir temas etme şansı buluyoruz. Toplumsal medya hesaplarımızda da bunun tesirini gözlemliyoruz. Evlatların da ilgisi oldukca fazla. Onların tesirini çekebilecek etkinlikler de yapıyoruz. Sema Gözlem Şenlikleri ve bilim merkezlerimizin fuarlarına da katılıp insanlarla paylaşımda bulunuyoruz. 

Hem dünya hem de Türkiye’de uzay alanında meydana getirilen yatırımları nasıl buluyorsunuz? 

Bu sektörde meydana getirilen yatırımların oldukca mühim bulunduğunu düşünüyorum. Uzay sektörünün bilimsel tarafıyla ilgili insanların tereddütleri olması mümkün. Ilk olarak uygulama tarafınca bakmalıyız. Bugün dünyada kullandığımız birçok hizmetin arkasında uydu teknolojisinin bulunduğunu bilmemiz lazım. En önemlilerinden biri iletişim sektörü. Kimi zaman bilincinde olmadan telefon hizmetini bile uydu üstünden alabiliyoruz. Cep telefonunda navigasyon ya da benzeri konumlandırma sistemleri uydu tabanlı. İstihbarat açısından ülke güvenliği adına oldukca mühim bir yer tutuyor.

Vatanımızda bu yatırımları yapmasak, gidip yurt dışından almak durumunda kalacaktık. İhracat potansiyeli de yüksek olan bir sektör uzay sektörü. Örnek olarak bizim bir kamera ihracatımız oldu. Kilogram fiyatı 100 bin dolar civarında. Kim bilir Türkiye’den ihraç edilen en katma kıymetli ürünlerden biri. 

Son olarak, yatırımların bu denli arttığı bir dönemde uzay alanında çalışmak isteyen biri ne yapmalı, nasıl bir yol izlemeli? 

Uzay hakkaten oldukca fazla disiplin gerektiren bir alan. İlla ki uzayla ilgili bir kısmı bitirmek gerekmiyor. Uzay alanında mekatronik, makine, elektrik elektronik ve yazılım şeklinde temel mühendislik bilimlerinin bir çok yer ediniyor. Hukuk öğrencilerinin ilgilenebileceği uzay hukuku da bambaşka bir alan. Gene uzayla ilgili ticari ve yönetsel mevzular var. İnsanların birçok alanda lisans eğitiminden sonrasında uzaya yönelmesi mümkün. Rekabetçi bir alan olmasından dolayı iyi çalışmak, meraklı olmak, yabancı dil bilmek gerekiyor. Bu alanda meydana getirilen pek oldukca yarışma ve işbirlikleri var. Ekip halinde emek harcama mevzusunda kendilerini geliştirmeleri açısından oldukca mühim. Tübitak UZAY, TUSAŞ, Aselsan şeklinde firmalarda yetişim yapmaları da onlara büyük avantaj elde edecektir. 

TÜBİTAK UZAY Enstitü Müdürü Doç. Dr. Mesut GÖKTEN’e cevapları için oldukca teşekkür ederiz.

Siz de isterseniz TÜBİTAK UZAY’ın emek harcamaları hakkında data sahibi olmak için Instagram ve Twitter adreslerini takip edebilirsiniz.