Türkiye’de Bir Zamanlar Etken Olan Tüm Yanardağlar

İçinde yaşadığımız Anadolu toprakları, bulunmuş olduğu bölge sebebiyle tarih süresince tüm jeolojik oluşumların merkez noktası konumunda olmuştur. Tersiyer olarak adlandırılan üçüncü jeolojik zamanda doğrusu günümüzden ortalama 20 milyon ilkin ise bölgede volkanik alanlar oluşmuştur. Evet, vatanımızda volkanik alanlar vardır. Üstelik bugün çevresinde kent merkezlerinin kurulduğu pek fazlaca mühim alanda bu yanardağlar bulunmaktadır.

Normal olarak Türkiye’deki yanardağlar etken değildir fakat bir zamanlar oldukça aktiflerdi. Kısaca ülkemizdeki yanardağlar sönmüş olarak kabul ediliyor fakat bunların tamamen sönmüş olduğundan anlatmak mümkün değil şundan dolayı fazlaca yoğun olmasa bile bazı yanardağlarda hala buğu ve gaz çıkışı olduğu görülmüştür. Gelin Türkiye’deki yanardağlara ve öne çıkan özelliklerine yakından bakalım.

Türkiye’deki yanardağlar:

Hasan Dağı

Aksaray sınırları içinde bulunan Hasan Dağı, 3268 metre yüksekliktedir. İki krateri, Büyük Hasan ve Ufak Hasan olarak anılmaktadır. Ülkemizdeki en genç volkanik dağlardan bir tanesidir. Püsküren magmalarla genişlediği için volkanik koni görünümüne haizdir. 20 Eylül 2020 tarihinde bölgede meydana gelen 5.3 şiddetindeki depremde basınçlı gaz çıkışı yaşanmıştır. Daha da önemlisi, 2021 yılının Kasım ayında meydana getirilen çalışmalarda magma düzeyinde yükselmeler olduğu görülmüştür. 

Tendürek Dağı

Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesi ile Van’ın Çaldıran ilçesi sınırları içinde bulunan Tendürek Dağı, 3533 metre yüksekliğindedir. Büyük Tendürek ve Ufak Tendürek olarak adlandırılan ikiz volkanik koniden oluşmaktadır. Ufak Tendürek’te içinde 50 aşama sıcaklıkta suyun olduğu bir krater gölü bulunmaktadır. Tendürek Dağı’nda son olarak 1855 senesinde bazı volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir.

Ağrı Dağı

Iğdır ve Ağrı sınırları içinde bulunan Ağrı Dağı, 5137 metre yüksekliğiyle Türkiye’nin en yüksek dağıdır. Tarih süresince heybetiyle pek fazlaca kültürde kendine yer edinen Ağrı Dağı’nın, Nuh Tufanı sonrası Nuh’a tanrı tarafınca yaptırılmış olan gemiye ev sahipliği yapmış olduğu düşünülüyor. Zirvesinde dört mevsim süresince erimeyen Türkiye’nin en büyük buzulu vardır. Ağrı Dağı’nda son olarak 1840 senesinde bazı volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir.

Nemrut Dağı

Bitlis’in Tatvan ilçesi sınırlarında bulunan Nemrut Dağı, 2948 metre yüksekliğindedir. Van Gölü’nün batısında bulunan Nemrut Dağı, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki en yüksek dağlardan bir tanesidir. Nemrut Dağı’nın zirvesinde bulunan kraterde Nemrut Gölü bulunmaktadır. Serin ve nemli bir iklime haiz olduğundan dağın bazı bölgelerinde Akdeniz iklimi görülmektedir. Nemrut Dağı’nda son olarak 1692 senesinde bazı volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir.

Erciyes Dağı

Kayseri sınırların içinde bulunan Erciyes Dağı; sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş konik biçimli bir stratovolkandır. 3916 metre yüksekliğinde olan Erciyes Dağı, İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan en yüksek dağdır. Şimal yamacında buzul bulunur. Bölgesinde soğuk ve orta nemli bir iklim yaşanmasına neden olur. Erciyes Dağı’nda son olarak milattan ilkin 253 senesinde bazı volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir.

Süphan Dağı

Bitlis sınırları içinde bulunan Süphan Dağı, 4158 metre yüksekliğindedir. Van Gölü’nün kuzeyinde bulunan Süphan Dağı; sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş konik biçimli bir stratovolkandır. Dağcılık faaliyetlerinin yaygın olarak yapıldığı Süphan Dağı’nın doğu ve cenup yamaçlarına Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında tırmanış yapılır. Süphan Dağı’nda son olarak günümüzden ortalama 12 bin yıl ilkin süregelen Holosen dönemde volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir. 

Göllü Dağ

Niğde sınırları içinde bulunan Göllü Dağ, 2172 metre yüksekliğindedir. Göllü Dağ’ın zirvesindeki kraterde bir göl bulunmaktadır. Göllü Dağ üstünde milattan ilkin 8 yılına tarihlenen Hitit medeniyetine ilişik kalıntılar bulunmuştur. 1996 senesinde meydana getirilen kazılarda, ilk insanların Afrika’dan Avrupa’ya geçerken bu bölgeyi kullandıklarına dair izler bulunmuştur. Göllü Dağ’da son olarak günümüzden ortalama 12 bin yıl ilkin süregelen Holosen dönemde volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir. 

Kula Tepeleri

Manisa’nın Kula ilçesi sınırları içinde bulunan Kula Tepeleri, vatanımızda bulunan en genç volkanik alanlardan bir tanesidir. Bölgede meydana getirilen çalışmalarda bazı ilkel ayak izleri tespit edilmiştir. Kula Tepeleri ortalama 750 metre yüksekliğindedir. Kula Tepeleri’nde son olarak günümüzden ortalama 12 bin yıl ilkin süregelen Holosen dönemde volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir. 

Acıgöl-Nevşehir

Nevşehir sınırları içinde bulunan Acıgöl-Nevşehir alanı, 1689 metre yüksekliğindedir. 400 metre genişliğinde olan Acıgöl-Nevşehir, volkanik bir patlama sonrası toprağın çökmesi sebebiyle oluşmuş bir kalderadır. Acıgöl-Nevşehir’de son olarak günümüzden ortalama 12 bin yıl ilkin süregelen Holosen dönemde volkanik faaliyetler yaşandığı tespit edilmiştir. 

Akyarlar

Muğla’nın Bodrum ilçesi sınırları içinde bulunan Akyarlar, 172 metre yüksekliği ile ülkemizdeki en ufak yanardağdır. Akyarlar altında hala enerji bulunmaktadır. Bundan dolayı sönmüş olarak değil, uykuda olarak değerlendirilir. Akyarlar’da son olarak ne vakit volkanik faaliyetler yaşandığı kati olarak bilinmiyor. 

Karaca Dağ

Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa illerinin sınırları içinde bulunan Karaca Dağ 1952 metre yüksekliğindedir. 120 kilometrelik bir çapı ve 8 bin metrekarelik bir alanı vardır. Bazaltik lavlardan oluşmuş olan Karaca Dağ’ın %2 şeklinde son aşama düşük bir eğimi vardır. Günümüzden 100 bin yıl ilkin olduğu tahmin edilse de Karaca Dağ’da son olarak ne vakit volkanik faaliyetler yaşandığı kati olarak bilinmiyor. 

Karadağ

Karaman sınırların içinde bulunan Karadağ, 2288 metre yüksekliğindedir. Beştepe, Kızıltepe ve Mahalaç Tepe olarak adlandırılan üç değişik tepenin birleşmesiyle oluşmuştur. Karadağ’da pek fazlaca ikincil tepe bulunmaktadır. Bunun anlamı, bu yanardağın değişik zamanlarda pek fazlaca kez patlamış olmasıdır. Karadağ’da son olarak ne vakit volkanik faaliyetler yaşandığı kati olarak bilinmiyor. 

Erzurum-Kars Platosu

Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu bölümünde yer edinen Erzurum-Kars Platosu, volkanik bir alandır. Yüksekliği ortalama 3 bin metre olan Erzurum-Kars Platosu, Arap Levhası ve Anadolu Levhasının çarpışması sonrası oluşmuştur. Günümüzden 2.5 milyon öncesine kadar sürdüğü tahmin edilse de Erzurum-Kars Platosu’nda son olarak ne vakit volkanik faaliyetler yaşandığı kati olarak bilinmiyor. 

Karapınar Düzlüğü

Konya’nın Karapınar ilçesi sınırları içinde bulunan Karapınar Düzlüğü, 1302 metre yüksekliğindedir. Karapınar Düzlüğü içinde kül konisi, Meke Krater Gölü ve Acıgöl bulunmaktadır. Uydu görüntüleri incelenmiş olduğu vakit bölgenin Ay yüzeyine benzediği görülmüştür. Karapınar Düzlüğünde son olarak ne vakit volkanik faaliyetler yaşandığı kati olarak bilinmiyor. 

Bir zamanlar etken olan fakat bugün bile ara sıra tehlikeli olabilecek Türkiye’deki yanardağları listeledik ve özetlemek gerekirse öne çıkan özelliklerinden bahsettik. Unutulmuş olsa bile aslen büyük bir deprem sonucunda bu yanardağların ansızın etken hale gelebileceği tehlikesini göz ardı etmemek gerekiyor.