TUSAŞ’tan insansız tayyare emek vermesi – Ekonomist
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, suni zekanın ikinci bir pilot benzer biçimde vazife yapmış olduğu Ulusal Muharip Tayyare (MMU) yanında insansız tayyare teknolojileri mevzusunda emekler yaptıklarını belirtti.
Kotil, SAHA İstanbul tarafınca müdafa, havacılık ve uzay sektöründe etkinlik gösteren firmalara hususi hazırlanan Yöneticilik Gelişim Programı’nda (SAHA MBA) yürüttükleri projelere ilişkin açıklamalarda bulunmuş oldu.
Firmanın 3 tayyare, 6 helikopter, 2 insansız hava aracı ve hedef tayyare projeleri yürüttüğünü ifade eden Kotil, bunun yanında uydu projelerini sürdürdüklerini söylemiş oldu.
Kotil, en mühim projelerinin MMU olduğuna dikkati çekerek, proje için 3 bin TUSAŞ çalışanı yanında, projeye katkı verecek öteki şirketlerde de 3 bin personele gerekseme duyulacağını bildirdi.
5. nesil uçaklarda tek pilot bulunduğunu, suni zekanın ise ikinci pilot benzer biçimde vazife yaptığını özetleyen Kotil, MMU’nun da bu özelliğe haiz, “daha parlak zeka bir tayyare” bulunduğunu altını çizdi. Kotil, uçağın 2023’te motorunu çalıştıracağını, 2025’te uçacağını, 2028’de Hava Kuvvetlerine teslim edileceğini dile getirerek, “Bunu başarınca Türkiye neyi başarıyor? ABD neyi başarıyorsa ikimiz de onu başarıyoruz.” dedi.
MMU’nun motorunun TR Motor tarafınca geliştirildiğine işaret eden Kotil, motorun alt ve yan bileşenlerinin geliştirilmesinde başka firmaların da desteğini beklediklerini kaydetti. Kotil, “İniş takımlarını bir Türk şirketi bir İtalyan şirketiyle meydana getirecek, hakları Türkiye’de olacak. İklimlendirme Türkiye’de yapılacak. Uçağın MMU olabilmesi için tamamen Türkiye’ye ilişik olması gerekiyor.” diye konuştu.
Türkiye’nin kalite, hız ve ucuzluğu bir araya getirmesi icap ettiğini belirten Kotil, rakiplerin de Türkiye’nin ve TUSAŞ’ın havacılıkta kuvvetli bir oyuncu haline geldiğinin bilincinde olduklarını söylemiş oldu. Kotil, şu değerlendirmede bulunmuş oldu:
“F-35’in lisansını verseler TUSAŞ olarak ayda 2 tane yaparım. Mühim olan lisans, IP (fikri haklar) haklarının olması. Yoksa F-35’i şu anda yapabilecek yeteneğim var. MMU’yu daha işin başlangıcında mümkün olmasıyla birlikte yerli halletmeye çalışıyoruz. Şu sebeple başlangıçta alıyorsunuz sonrasında alamıyorsunuz, ilkin ‘Veriyorum’, sonrasında ‘Vermiyorum’ diyorlar. MMU’yu daha işin başlangıcında olabildiğince yerli halletmeye çalışıyoruz. Bunun dost ülkelere satılabilmesi için her şeyinin yerli ve ulusal olması gerekiyor. Bunu zamana yaymaktan başka da şansımız yok, motoru dahil.” dedi.
Bölgesel yolcu uçağı
Dünyada 60 kişilik, maliyeti düşük bir sivil uçağa gerekseme bulunduğuna işaret eden Kotil, “TUSAŞ’ın bu tarz bir olay yapma durumu yok, bundan dolayı bizim yükümüz yeterince ağır. MMU’yu yapıyoruz, F-22 ile F-35 içinde bir tayyare. Hürjet’i yapıyoruz, Hürkuş’u tekrardan yapıyoruz. Helikopter ve İHA’larımız var. Bu kadar yükümüz olduğundan kimse ‘Yolcu uçağı yap’ demez sadece bu şekilde bir uçağa gerekseme var. Türkiye ve başka ülkelerde bu şekilde bir tayyare sıçrama yapabilir. Termoplastikten yapılmış, kompozit, 60 kişilik bir yolcu uçağı çağdaş motorlarla piyasayı kırıp geçirir.” ifadelerini kullandı.
F-16’ları pilotsuz uçurmak benzer biçimde bir gündemleri olup olmadığına yönelik sorusuna Kotil, “F-16’ları pilotsuz uçurmak değil fakat başka uçaklar üstünde çalışıyoruz. F-16’lar Hava Kuvvetlerinin belkemiği. Pilotlarımız da 10 numara.” yanıtını verdi.
İnsanlı ve insansız tayyare içinde net bir fark olamayacağını, iki uygulamanın beraber kullanılacağını özetleyen Kotil, “5. nesil cenk uçağı ülkenin savunması için mühim bir aygıt olacak. Projeyle mühim fizyolojik altyapı kazanılacak ve projede 6 bin tayyare mühendisinin yetişmesi de mühim bir avantaj olacak. MMU’yu güzel bir tayyare yapmak istiyoruz. İnsanlı-insansız olacak olması oldukca ikincil bir mevzu. Aslına bakarsanız içinde suni zeka var. Pilot bayıldığında tayyare kendi üssüne dönebiliyor.” değerlendirmesinde bulunmuş oldu.
Temel Kotil, uçağın konsept tasarımı haricinde her şeyi dışarıya iş olarak verebileceklerini, bunun karşılığında mesuliyet alanların buna odaklanmasını, uzun soluklu olarak bunu devam ettirmelerini beklediklerini altını çizdi.
Şirket bünyesindeki değişiklik ve yapılanmayı da değerlendiren Kotil, “Türkiye müdafa sanayisinde büyük oynuyor, TUSAŞ da dönüştü.” dedi.
