IV. Murad Kimdir? Yaşam Hikayesi

Fatih, Kanuni, Yavuz benzer biçimde büyük Osmanlı padişahlarının hayatına tamamımız hakimiz sadece IV. Murad benzer biçimde padişahların yaşamını pek bilinmiyor. Örneğin IV. Murad denilince her insanın aklına ilk olarak alkol ve tütün yasakları gelir sadece çocuk yaşta tahta çıkmış olduğu, o dönem İstanbul ve Bağdat’ta büyük isyanlar olduğu ve kaybolan devlet otoritesini tekrardan sağlamak için kardeşlerini öldürmeyi göze aldığını pek kimse bilmez.

Kabul etmek gerekiyor ki dünyanın üçte birine hakim olan bir imparatorluğu yönetmek için alınan kararları bugün oturduğumuz yerden eleştirmemiz tarihsel süreci anlamamamızdan kaynaklanıyor. Anası Kösem Sultan ve beceriksiz sadrazamlar olmasa bir ihtimal IV. Murad’ı bugün oldukca daha değişik anıyor olabilirdik. Gelin IV. Murad kimdir birazcık daha yakından tanıyalım ve yaşamı hakkında garip bilgileri görelim.

‘Bir deli halife olması imkansız’ dediler, çocuk Murad’ı tahta çıkardılar:

IV. Murad’ın tahta çıkışı öncesi yaşananlara bir göz atalım. Yeniçeri iyice raydan çıkmış, imparatorluğun her bir köşesinde terör estirir hale gelmişti. Son olarak Genç Osman’ı tahttan indirmiş ve öldürmüşlerdi. Bunun üstüne yine I. Mustafa tahta çıkarıldı sadece şeyhülislam tarafınca akli dengesi yerinde görülmedi ve onun yerine hemen hemen çocuk yaşta olan IV. Murad tahta çıkarıldı.

I. Ahmed’in Kösem Sultan’dan olma oğlu olan IV. Murad, 1623 senesinde tahta geçtiğinde hemen hemen 11 yaşındaydı. Tahta çıkmış olduğu zaman İstanbul’da hala minik isyanlar devam ediyor sadece en mühim isyan Bağdat’ta yaşanıyordu. İran kışkırtmalı Bağdat isyanı ile birlikte bir de Genç Osman’ın kanı yerde kalmayacak diye tuttuğu yeniçeriyi öldüren Erzurum Valisi Abaza Mehmed Paşa başkaldırıyordu.

IV. Murad 20 yaşına gelene kadar ülkeyi Kösem Sultan ve sadrazamlar yönetti. Maalesef bu istekli sadrazamlar bir o denli da beceriksizdi ve bir türlü işe yarar eylemler yapamadıkları için onlarca defa değiştirildiler. Son olarak Dâmâd Hüsrev Paşa sadrazam olarak Abaza isyanını çözdü. Sadece Bağdat hala kaynamaktaydı.

IV. Murad saltanatı tam anlamıyla başlıyor:

IV. Murad artık genç bir delikanlı olduğunda devletin anası ve beceriksizler sadrazamlar tarafınca yönetim edilmesine izin vermemeye başlayarak pek oldukca devlet adamını idam ettirmiştir. Bu zamanda İstanbul’da isyanlarda bizzat sahaya inerek gücün kendisinde bulunduğunu halka hatırlatmış ve isyan eden pek oldukca başıbozuğu alaşağı etmiştir.

Ona Bağdat Fatihi unvanını kazandıracak sefere çıkması ise en mühim icraatlerinden biridir. Ortalığın karışık olmasından faydalanan İran Şahı, Bağdat’ta sonu gelmez isyanları desteklemeye devam ediyordu. İkinci İran Seferi sonunda IV. Murad, Bağdat’ı tekrardan Osmanlı topraklarına kattı. Meydana getirilen seferler süresince gözüpek ve cesurluğuyla anıldı.

Heybetiyle göz korkutan gürz:

IV. Murad, yürekli olmasıyla birlikte kuvvetli bir padişahtı. Osmanlı tarihinde pek oldukca kuvvetli asker ve becerikli komutan olan padişah vardır fakat hiçbiri IV. Murad benzer biçimde bir gürz kullanmamıştır. Bugün Topkapı Sarayı müzesinde görebileceğiniz IV. Murad’ın gürzü tam 200 okka kısaca 256 kilogramdır.

Gürz nedir bilmeyenler için anlatalım; tek elle kullanılan bir savaş topuzudur, öldürücü darbeler vurmak ve zırh parçalamak için kullanılır. Şu demek oluyor ki IV. Murad 256 kiloluk bir gürzü tek eliyle kullanıyor, savaşıyor ve düşmanını öldürebiliyordu. Oldukça genç bir sultan için epey büyük bir güç. 

IV. Murad ölümü:

Bağdat Fatihi unvanıyla İstanbul’a dönen IV. Murad, bir ava çıktı. Avdan döndüğünde yatağa düşecek kadar hastaydı. Ataları benzer biçimde nikris kısaca gut hastalığından muzdarip olan IV. Murad, onlarca gün yatakta kaldı. Hemen hemen 28 yaşlarındayken 8 Şubat 1640 tarihinde yaşamını yitirdi. Yerine, hayatta kalan tek kardeşi İbrahim geçti. Zira öteki tüm kardeşlerini öldürtmüştü.

IV. Murad kardeşlerini neden öldürttü?

Osmanlı İmparatorluğu’nda şehzadeler tahta çıkmadan ilkin sancaklara gönderilir ve devlet yönetme tecrübesi kazanırlardı. Sadece bu anane bozuldu ve şehzadeler sarayın bir odasında taht sırası beklemeye başladılar. Bu durum, hem imparatorluğun neden güç kaybettiğini hem de bazı sultanların neden akıl sağlığını kaybettiğini açıklıyor.

IV. Murad tahta çıkmadan ilkin sultanlar yeniçeri ocağı ve devlet yönetimi tarafınca öldürülüyor, yerlerine aslına bakarsanız kafeste beklemekte olan öteki varisler geçiriliyordu. IV. Murad ocağın ve yönetimin enerjisini kesmeye başlamıştı sadece bir odada yerine geçmek için bekleyen kardeşlerinin olması, otoritesini güçlendirmiyordu.

Bağdat seferinden döndüğü sırada anası Kösem Sultan’ın bir şeyler çevirilmiş olduğu haberini alan IV. Murad, kardeşleri Bayezid, Kasım ve Süleyman’ın katlini emretti. Anası tarafınca gizlenen İbrahim haricinde bu üç şehzade kafesten çıkarılarak boğduruldu. İbrahim de öldürülseydi bugün Osmanlı soyu devam etmeyecekti.

IV. Murad kahvehaneleri neden yasakladı?

IV. Murad; alkol, tütün ve kahve kullanımını yasaklayarak bu ürünlerin tüketildiği kahvehane ve meyhaneleri de kapattırmıştır. Pek oldukca uzmana gore bu ürünler haram olduğundan yasaklanmıştı. Bazı uzmanlar ise o dönem İstanbul’da sık sık yaşanmış olan yangınlar sebebiyle bu ürünlerin yasaklandığını söylüyor. Gerçek ise birazcık daha karmaşık.

IV. Murad’ın saltanatı esnasında imparatorluk büyük güç kaybetmişti. Hatta saraydaki altın ve gümüşlerin eritilerek paraya dönüştürüldüğü bile söylenir. Bir de üzerine değişik bölgelerde isyanlar çıkınca hanedanlık iyice halkın diline düşmeye başlamıştı. Halkın toplanıp dedikodu yapmış olduğu en popüler bölgeler ise kahvehanelerdir.

Aslına bakarsan isyana hazır bir halkın bir de kahvehanelerde ve meyhanelerde toplanarak devlet aleyhine dedikodu yapmasını istemeyen IV. Murad, tüm bu toplantı yerlerini yasaklamıştır. Şu demek oluyor ki alkol ve tütün yasağı, haram – helal olayından ziyade o dönem halkın devlet hakkında dedikodu yapmasını önlemek amacı taşıyordu.

Hemen hemen çocuk yaşta tahta çıkmasına karşın cesareti ve gücü ile tanınan IV. Murad kimdir sorusunu yanıtladık ve bu azca tanınan padişah hakkında bilmenizde fayda olan detaylardan bahsettik. Türk zamanı, bir çok süre anlatılanlardan oldukca daha derin hikayeler gizler. Birazcık araştırmanın hiç kimseye ziyanı olmaz.