Uzaylı Medeniyetler Neye Benziyor Olabilir?

İnsan, kafasını kaldırıp gökyüzünde görmüş olduğu ışıkların ne işe yaradığını hayal etmeye başladığı günden beri yaşamış olduğu yerde yalnız olmadığına dair güçlü bir hisle dolu. Bunu binlerce yıl evvel beri anlatılan hikayelerde, mitlerde, duvar resimlerinde, kitabelerde görüyoruz.

Son yüzyılda bilimde yaşanmış olan çağ atlatan gelişmeler ve evrene bakış açımızın almış olduğu halle beraber, artık ‘bu koca evrende yalnız olamayız’ düşüncesi oldukça kuvvetlendi. Şu sebeple evrenin büyüklüğünü daha iyi anlamaya başladık. Hal bu şekilde olunca da, ‘ya bir yerlerde bizim şeklinde ya da daha gelişmiş medeniyetler var ise?’ diye sormaya başladık. Bu suali cevaplamak içinse ‘gelişmiş uygarlık’ teriminin sınırlarını belirlememiz gerekti. Kardaşev Ölçeği, tam olarak bu tanımı getirdi. Gelin beraber Kardaşev Ölçeğinin ne ifade ettiğine ve gelişmiş medeniyetlerle ilgili ihtimaller içinde senaryolarına göz atalım.

Ilk olarak, Kardaşev Ölçeği nedir?

Kardaşev Ölçeği, ilk olarak 1964 senesinde Sovyet gökbilimci Nikolay Kardaşev tarafınca geliştirilen ve evrende var olabilecek medeniyetleri ürettikleri ve kullandıkları enerji miktarına nazaran tanımlayan bir sistem diyebiliriz. Dayandığı mantık ise en kolay haliyle şöyleki; bir medeniyetin geliştikçe daha çok enerjiye ve daha çok yere ihtiyacı olacak. Haliyle de devamlı genişleyecek ve kendine yeni enerji kaynakları arayacak.

Bu sisteme nazaran evrendeki medeniyetler üç kategoride inceleniyor. Tip 1 – Gezegensel Medeniyetler, Tip 2 – Yıldızsal Medeniyetler ve Tip 3 – Galaktik Medeniyetler. Bu üç uygarlık türü, etraflarındaki enerji kaynaklarını ne kadar geniş kapsamda denetim edip kullanabildiklerine nazaran ayrışıyor. 

Evrendeki ihtimaller içinde uygarlık senaryolarına bakış

Tip 1 – Gezegensel Medeniyetler

Kardaşev Ölçeği’ne nazaran Tip 1 olarak anılan Gezegensel Medeniyetler, yaşadıkları gezegen üstündeki tüm enerji kaynaklarını denetim edip kullanabilmektedir. Kardaşev yazdığı 1964 tarihindeki makalede bu medeniyetleri ‘teknoloji seviyesi olarak Dünya’ya yakın’ olarak tanımlamıştır. 

Bu tanımlamaya nazaran hemen hemen insanlık olarak Tip 1 uygarlık bile değiliz ve olabilmemiz için de mevcut enerji üretimi miktarımızı neredeyse 100 bin kat artırmamız gerekiyor. Doğrusu daha epey yolumuz var. Fakat gene de kabaca hayal etmemiz gerekirse, insanlığın gelişmişlik seviyesi için gelecekte hayal ettiğimiz teknolojilerin pek çoğuna haiz; bizlerden daha gelişmiş bir tür hayal edebiliriz. Ek olarak doğal ki bu türün yaşamış olduğu gezegeni yok olma noktasına getirmemiş olması da gerekiyor… İnsanlığın bu seviyeye önümüzdeki 100-200 yıl içinde bir sürede gelmesi umut ediliyor.

Tip 1 medeniyetler ya da bizim şeklinde hemen hemen Tip 1 olamasa da o yolda ilerleyen medeniyetler, Samanyolu Galaksisi’sinde de bulunabilir. Sadece Tip 1 medeniyetler evrende neredeyse görünmezdir ve tesir alanı kendi gezegeniyle sınırlıdır. Dolayısı ile eğer bir yerlerde varlarsa da, bulmamız şimdiki koşullar altında epey zor görünüyor.

Tip 2 – Yıldızsal Medeniyetler

Sıra geldi Tip 2 olarak anacağımız Yıldızsal Medeniyetler’e. Tip 2 medeniyetler için Kardaşev tarafınca meydana getirilen tarif ‘kendi yıldızının tüm enerjisini kullanabilen’ bir uygarlık. Tip 1’i yeniden düşünecek olursak; bir tür kendi gezegenindeki tüm enerji kaynaklarını kullanmayı öğrendikten ve muhtemelen tüketme noktasına ulaştıktan sonra; sırada ona en yakın ve en büyük enerji deposu olan; kendi sisteminin yıldızı gelebilir. Ek olarak bir uygarlık geliştikçe daha çok enerjiye gerekseme duymanın yanında daha çok ‘yayılmak da’ isteyecektir. Doğrusu bir medeniyetin bu türden bir gelişme yolu seçmiş olması oldukça olası.

Tip 2 medeniyetler bunu yaparken, gene 60’lı yıllarda kuramsal fizikçi Freeman Dyson tarafınca ortaya atılan ‘Dyson küresi’ benzeri bir yapı inşa etmeyi seçebilir. Bu örnek, Kardaşev tarafınca kendi makalesinde de verilmiştir sadece bu yalnızca Tip 2 medeniyetlerin yapabileceklerini kavrayabilmemiz adına verilmiş bir örnektir. Oldukça gelişmiş bir uygarlık olan Tip 2, pek doğal  kendi güneşinin enerjisini olabilecek en yüksek verimle kullanmanın başka bir yolunu bulmuş olabilir.

Peki Dyson küresi nedir? Dyson küresi, kuramsal fizikçi Freeman Dyson tarafınca sunulan ve bir medeniyetin uzayda ilerleyebileceği en ihtimaller içinde senaryolardan biri için çözüm sunan bir ‘proje’. Buna nazaran eğer akıllı bir uygarlık artık epey gelişmişse bir sonraki adım daha çok yere yayılmak ve daha çok enerji elde etmek olacak. Bunu yapmak için de merkezdeki yıldızdan elde edebileceği tüm enerjiyi yakalamak isteyecek. Peşinden da merkezdeki yıldızın yörüngelerinde dönen ve oldukça sık yerleştirilmiş hususi platformlar geliştirecek. Böylece sonsuz bir enerji deposu elde etmiş olacak ve büyümesi de hızlanacak. 

İşte Kardaşev’in tanımladığı Tip 2 medeniyetin ‘eğer mümkünse’ bu şekilde bir projeyi yapabilecek seviyeye gelmiş olması gerektiği düşünülüyor. Böylece Tip 2 uygarlık, kendi yıldız sisteminin tamamının kontrolünü de eline geçirmiş olacak.

Doğrusu Tip 2 için, insanlığın gelecekte Mars’tan Uranüs’e, Ay’dan Güneş’e; kendi sistemimize ilişik tüm kaynakları denetim altına aldığını; bu sistemi denetlemek için ihtiyaç duyulan tüm gelişimleri tamamladığını düşünün. İşte Tip 2 uygarlık olmak, tam olarak bu tarz bir olay. Şimdilerde bizlere en yakın gezegenlere uzay araçları gönderip incelemeler yapmak için bile ne kadar büyük bütçelerle ve zaman içinde yarıştığımızı düşünürsek, Tip 2 medeniyetlerin gelişmişlik seviyesini daha iyi anlayabiliriz.

Tip 3 – Galaktik Medeniyetler

Kardaşev’in yazıya döktüğü makalede tanımladığı son uygarlık türü; kendi galaksisinin tüm enerji kaynaklarını denetim edebilen bir tür haline gelmiş olmak. Bizim için bu türden bir gelişmişliği algılamaya çalışmak epey zor. Şu sebeple bırakın denetim edip enerjisini sömürmeyi; hemen hemen kendi galaksimiz olan Samanyolu Galaksisi hakkında bilgilerimiz bile oldukça sınırı olan. 

Fakat düşünün ki, bir uygarlık fazlaca gelişmiş teknolojiler ile ve bilimde geldiği noktayla çoktan kendi Güneş Sistemi’ni denetim altına almış; sınırsız enerjisi var. Bu şekilde bir uygarlık için değişik yıldız sistemleri arası gezi, fazlaca daha ‘kolay’ bir hale gelmiş olabilir. Mesela Dünya ile Plüton içinde gezi etmek şeklinde bir şeye dönüşmüş olabilir. Doğrusu her ne kadar fazlaca fazla süre alsa ve kaynak gerektirse de, olanaksız değildir.

Böylece bu gelişmiş Tip 2 uygarlık, daha gelişmiş olma yolunda değişik yıldız sistemlerini ziyaret edecek, kolonileşecek ve en sonunda da Tip 3 olabilmek için kendi galaksisindeki tüm sistemleri denetim altına alıp enerjisini ve kaynaklarını kullanabilir hale getirmiş olacak.

Bu türden bir medeniyetin haiz olduğu teknolojileri düşlemek bile fazlaca zor. Şu sebeple sonucunda yıldızlar arası gezi edebilen ve bunu ‘kolay’ yapabilen; tüm galaksiye hükmeden bir türden bahsediyoruz. Kim bilir karanlık maddenin gizemlerini çözmüş, bizim bildiğimizden bambaşka fizik kurallarıyla hareket ediyor olabilirler. Işıktan süratli hareket etmenin yolunu bulmuş da olabilirler. 

Kardaşev’in tanımladığı akıllı uzaylı uygarlık ‘tiplerine’ göz attığımıza nazaran birazcık da her bir türden uygarlık ile karşı karşıya gelme olasılığımızı konuşalım.

Tip 1, Tip 2 ve Tip 3 medeniyetlerden herhangi biri mevcutsa, nasıl oluyor da hala tanışmamış olabiliyoruz?

Tip 1 medeniyetlerden konuşurken bahsettiğimiz suretiyle; insanlık olarak hemen hemen Tip 1 uygarlık bile değiliz. Üstelik hem insanlığın hem de gezegenin gidişatını düşünürsek, bu kolay kolay da olmayacak. Doğrusu aslına bakarsak insanlık, her ne kadar yüzlerce ışık yılı uzaklara radyo sinyalleri gönderip kendini evrene tanıtmaya çalışan ‘akıllı’ bir tür olsa da, evrenden dönerek baktığımızda kelimenin tam anlamıyla ‘görünmez’ bir türüz. 

Üstelik evrenin pek fazlaca köşesinde hemen hemen ‘medeniyetin’ bizim ulaştığımız seviyesine bile ulaşamamış; bizimle aynı çizgide ilerleyen ya da bir Tip 1 olmayı yeni yeni başarmış pek fazlaca tür olabilir. Fakat azca evvel insanlık için söylediğimiz şey, onlar de ilgilendiriyor. Doğrusu bu türden bir gelişmişlik seviyesiyle aslına bakarsak onlar da bir nevi görünmezler. 

Bunu bilimsel olarak açıklayacak olursak da, bildiğiniz suretiyle insanlık olarak 200 ışık yılına kadar hayal bile edemeyeceğimiz uzaklıklara radyo sinyalleri gönderiyoruz. Fakat bu miktar bile galaksimizin 100 bin ışık yılı genişliğindeki devasa ölçülerini düşünecek olursak çok da fazla büyük bir mesafe değil. Ek olarak ne yazık ki 200 ışık yılı uzaklığa ilettiğimiz sinyallerin de fazlaca büyük bir kısmı birazcık yol katettikten sonrasında birer cızırtıdan ibaret oluyor. Bu ‘cızırtılar’ parlak zeka bir yaşam formuna işaret etmeyecek kadar anlamsızlaşıyor. Bu da biz ve bizim şeklinde ihtimaller içinde ‘akıllı’ medeniyetlerin kendi galaksisi içinde bile keşfedilmesini oldukça zor hale getiriyor. 

Tip 2 için bu durumu nasıl açıklayabiliriz? Burada da aslına bakarsak benzer bir mantık yürütecek olursak; Tip 2 medeniyetlerin kendi güneş sistemlerine tamamen hakim konuma gelmiş olmaları icap ettiğini biliyoruz. Gezegenimize ‘yakın’ diyebileceğimiz yıldız sistemlerinin büyük çoğunluğu ise yaşama uygun olmayan genç yıldızlardan ve kızıl devlerden oluşuyor.

‘İletişim kurabileceğimiz’ şu demek oluyor ki sinyaller gönderip onlardan gelecek sinyalleri en azından birkaç yılda/on yılda alabileceğimiz kadar yakın olanlardan ise şimdiye kadar hiçbir işaret almadık. Doğrusu ya bu galakside yalnızız ya da mevcud tüm medeniyetler hemen hemen minimum bizim kadar ‘aciz’ olduğundan birbirimizi bulamadık. Bir öteki seçenekse uzaklardan, mesela 200 ışık yılı uzaktan gönderilen ve dün yola çıkan bir bildiri var ise bile, bizlere erişmesi 200 yıl sürecek. Doğrusu, süre da karşımızda büyük bir engel olarak duruyor.

Tip 3’e geldiğimizde ise artık ‘galaksisine hükmeden’ aşırı gelişmiş bi türden bahsediyoruz. Bu türden bir uygarlık var ise bile bambaşka bir galakside olması icap ettiğini biliyoruz. Ek olarak fazlaca gelişmiş ve kim bilir ne şeklinde teknolojilerle, ne şeklinde bizim anlamanın kıyısından bile geçemeyeceğimiz fizik kanunlarıyla mevcud bu tür için kendi kolonisini inşa eden bir karınca sürüsünden ayrımsız olabiliriz… 

Bir sual daha: Tip 3’ten daha gelişmiş medeniyetler olması imkansız mı?

Kardaşev’in 1964 senesinde gösterilen makalesinden sonrasında bu ölçeği genişletmeye yönelik pek fazlaca bilim insanından çeşitli fikirler geldi. Bazı bilim adamları, Tip 4 ve Tip 5 olarak adlandırabileceğimiz iki uygarlık türü daha olabileceğini söylüyor. Bu iki tip medeniyetin galaksi ve süper galaksi kümelerini denetim ediyor olabileceği ifade ediliyor. Sadece tahmin edeceğiniz suretiyle bu iki tipe dair de elimizde hemen hemen bir işaret ya da uzak diyarlardan gelmiş bir merhaba yok.

Bu konudaki en uç düşünce ise bir ‘Tip Omega’ medeniyetin varlığı. Tüm evreni hatta evrenleri denetim eden, enerjisini kullanan, gelişen ve devamlı büyümeye devam eden bir uygarlık hayal edin. Bu şekilde bir medeniyetin gelişmesi için ne şeklinde koşullar gerekirdi, bahsettiğimiz bu imgesel medeniyetin biyolojik ve fizyolojik olarak nasıl bir var oluşu var; yaşadıkları ‘üst evrende’ ne şeklinde fizik kanunları geçerli, asla bilemeyeceğiz. 

Bambaşka bir açıdan bakacak olursak, ‘gelişmiş bir uygarlık’ olmayı bizim şeklinde tanımlamayan; şu demek oluyor ki enerji üretimi-tüketimi ve ‘gelişmiş teknoloji’ yerine bambaşka bir bakış açısıyla ‘gelişmiş’ türler bile olabilir… Bu da onları bulmanın her şeyden daha zor olacağı anlamına geliyor.

Kardaşev Ölçeğin’nden ve ihtimaller içinde uzaylı medeniyetlerin neler yapmış olup neler yapamayacaklarından bahsettik. Sizce ötelerde bir yerlerde hemen hemen tanışmadığımız, herhangi seviyede bir uygarlık var mı? Var ise da yakın bir gelecekte herhangi biriyle tanışacağımızı düşünüyor musunuz? Cevaplarınızı ve bu mevzuda merak ettiklerinizi bizimle paylaşmayı ihmal etmeyin!