Ulusal savaş uçağında son durum ne? Temel Kotil söyledi
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, Ulusal Muharip Uçağın (MMU) neredeyse tüm parçalarının tasarımının bittiğini, uçağı yerli motorla teslim etmeyi hedeflediklerini belirtti.
Temel Kotil, SAHA İstanbul tarafınca savunma, havacılık ve uzay sektöründe etkinlik gösteren firmalara hususi hazırlanan Yöneticilik Gelişim Programı’nda (SAHA MBA) havacılık piyasasına ilişkin açıklamalarda bulunmuş oldu.
Bir savaş uçağının 50-100 milyon dolar içinde fiyatla satıldığına işaret eden Kotil, tayyare yapmanın zorluğunun ise her şeyin oldukça iyi yapılması gerekliliğinden kaynaklandığını söylemiş oldu.
“Ulusal Muharip Uçağın neredeyse tüm parçalarının tasarımı bitti.” diyen Kotil, ortalama 1300 mühendisin emek harcamaları sürdürdüğünü bildirdi. Kotil, MMU için yerde ve havada çalışacak yazılımlar için de 25 milyon satır kod yazılacağını beyan etti.
Teknolojik gelişmeler ve haiz olunan altyapılarla geçmişte uzun seneler alan çalışmaların oldukça daha kısa sürede yapılabildiğini, bunun havacılık endüstrisi de ilgilendiriyor bulunduğunu vurgulayan Kotil, “Artık yapmak istiyorsanız yaparsınız. 18 Mart 2023’te MMU’yu hangardan çıkarıyoruz, Hürjet’i, Atak-2’yi uçuruyoruz.” dedi.
Motor mevzusunda Kale Arge ve TEI’nin geliştirdiği motorlar bulunduğuna değinen Kotil, TEI’nin 1600 beygir turboşaft motoru 1 yıl içinde kendilerine teslim etmeye başlayacağını belirtti.
Motor yapmada en büyük zorluğun sıcak bölge, türbin tarafında kaynaklandığını özetleyen Kotil, 10 yıl içinde seramik türbin kanatlarının ortaya çıkacağını ve bu alanda çalışan hepimiz için fırsat doğacağını söylemiş oldu. Kotil, “Bu, tribün kanadı üretiminde devrim meydana getirecek. Bugünkü yüksek performanslı motorları yakalamak mümkün olacak. Gelecek 10 yıl motorda oldukça orijinal şeylere hamile.” diye konuştu.
MOTOR İÇİN NELER GEREKİYOR?
Bir savaş uçağının ulusal olabilmesi için eleştiri unsurlarının ve motorunun yerli üretilmesi icap ettiğini vurgulayan Kotil, şunları kaydetti:
“Uçağın ulusal olması için motorunu yapmak zorundayız. TEI’nin turboşaft motoru bizlere Türkiye’nin tek kristal dökebildiğini gösterdi. Motor yapmanın en zor kısmı türbin kısmı. Türbin kısmında da tek kristal gerekiyor. Tek kristal olunca mukavemetler yüksek oluyor. Yüksek sıcaklıkta termal verim artıyor, güç artıyor. Türkiye tek kristalini döktü ve turboşaft motorda kullanıyor.
TUSAŞ’ın hissedarı olduğu TRMotor motor tasarımı için çalışıyor. Savunma Sanayii Başkanlığının MMU motoru için yürüttüğü bir ihale süreci var. Şu anda data istiyor, ikimiz de hazırlıyoruz. TEI ve TRMotor bu mevzuda çalışıyorlar. Bir motor yapmak 10 yıl sürer. 2028 ve sonrasında teslim edeceğimiz uçakta yerli motor olacak. Bunun yurt dışı ayağı da var. Rolls Royce, Türkiye’de bunu yapma mevzusunda niyetini birçok kere belli etmişti. Bu, bir devlet sonucu. Devlet karar verirse bu motoru TEI, TR Motor, Kale yapsın yada üçü bir araya gelsin, bunu yapabiliriz. Şundan dolayı motorun alt kırılımlarında tasarım ve üretim problemimiz yok. 2030’lara kadar kendi başımıza Türkiye olarak bunu aşarız fakat yurt haricinde başka iş birliklerimiz de var. Seramiğe dönülürse de motor teknolojilerinde devrim olur.”
