Varlık Konusunu İnceleyen Felsefe Disiplini: Ontoloji Nedir?

İnsanlık var olduğu ilk günden beri içinde yaşamış olduğu dünyayı anlamaya çalışmış ve bunun için de felsefeyi ortaya çıkarmıştır. Felsefe, sayısız alt dala ayrılan son aşama geniş bir alan. Sadece varlık felsefesi öteki adıyla ontoloji, Yunan felsefeci Aristoteles’in de söylediği şeklinde ilk felsefe olarak kabul edilir zira ontolojinin incelemiş olduğu alan aslen her şeyin temeli olduğu kabul edilen varlık teriminin ta kendisidir.

Varlık var mıdır şeklinde zor bir soruyla incelemelerine başlamış olan ontoloji, hemen sonra varlık teriminin ne olduğu üstünden pek oldukca değişik sual sorar. Aristoteles ile başlasa da ilk tanımı 17. yüzyılda yapılmıştır. Bir süre unutulduktan sonrasında sonraki yıllarda tekrardan canlandırılmış ve üstüne sayısız fikir üretilmiştir. Gelin her insanın anlayacağı şekilde ontoloji nedir, neyi inceler şeklinde dört gözle beklenen soruları tüm detaylarıyla inceleyelim.

Temelden başlamış olalım, ontoloji nedir?

Varlıkbilim ve varlık felsefesi olarak da adlandırılan ontoloji, varlık terimini inceleyen ve onun hakkında sorular soran bir felsefi disiplin olarak tanımlanabilir. Varlık, varoluş, varlığın varlığı, varlığın yokluğu şeklinde kavramlar, bu disiplinin temel münakaşa mevzularını oluşturur. Milattan ilkin 384 – 322 yılları aralığında yaşamış olduğu tahmin edilen Antik Yunan filozofu Aristoteles, ontoloji için ilk felsefe tanımını kullanmıştır. 

Peki, ontoloji neyi inceler?

Aristoteles’in bir varlık bilimi olarak da tanımladığı ontoloji, varlık kategorizasyonu üstüne incelemeler yapar. Bilim ve felsefe pencerelerinden bakarak varlık terimi üstüne sorular sorar. Varlığın süre ile var olduğu şeklinde teoriler üstünden mevzunun metafizikten ayrılmasını açıklar. Kısaca varlık teriminin değişik açılardan incelenmiş olduğu ve tam olarak ne bulunduğunun incelenmesi için sorular sorulan bir disiplindir.

Ontoloji hangi soruları sorar? Ontolojik sorular: 

• Varlık nedir?
• Bir nesne ne süre yok olur ya da ne süre değişmiş olur?
• Varoluş nedir?
• Varoluş bir özellik midir?
• Fizyolojik nesneler nedir?
• Doğru nedir?
• Fizyolojik bir nesnenin varlığını kanıtlamak mümkün mü?
• Informasyon kuramı nedir?
• Nesneler içinde nasıl bir ilişki vardır?

Ontolojinin varlığa yaklaşımları:

Ontoloji disiplini varlığa bilimsel ve felsefi olmak suretiyle iki açıdan yaklaşır. Bilime bakılırsa varlık olgusaldır ve bunlar incelenir. Aslına bakarsak bilimin varlık var mıdır sorusu ile ilgisi yoktur zira bir ön kabul olarak varlık vardır. Felsefeden değişik olarak bilim, varlığı bir tüm olarak değil parça parça inceler.

Felsefenin varlığa yaklaşımı ise epey farklıdır. Zira varlık var mıdır sorusunun yanı sıra var ise da bilinebilir mi şeklinde sorular sorar. Bilim şeklinde bu soruları çözmek için bir yöntem izlemez ve düşünme kanalıyla yanıt arar. Felsefe için varlık bir bütündür ve evreni anlama çabası ile ortaya çıkmıştır.

Ontolojinin sorularına cevap vererek kurulan akımlar:

Ontolojinin ilk ve en temel sorusu varlık var mıdır şeklindedir ve varlık teriminin incelenmesini sağlar. Elbet varlık felsefecileri bu soruya net bir cevap vermezler fakat bu soruya cevap vererek kurulan felsefi akımlar vardır.

19. yüzyılda ortaya çıkan ve Rusya’da gelişen nihilizm akımına bakılırsa varlık yoktur. Aynı şekilde Antik Çin döneminde ortaya çıkan taoizm akımı da varlığın aslen yok bulunduğunu söyler. Realizm doğrusu gerçekçilik ise varlık vardır ön kabulu ile onun akıl haricinde bağımsız bir yapı bulunduğunu savunur. Elbet bu akımlar da süre içinde pek oldukca alt akım ve disipline bölünmüşlerdir. 

Ontolojinin ‘Varlık nedir?’ sorusuna verilen yanıtlar:

Varlık oluştur:

Varlığın bir oluş bulunduğunu söyleyen ilk şahıs Antik Yunan filozofu Heraklitos’tur ve bunu ‘Aynı derede iki kez yıkanılmaz.’ örneği ile açıklamıştır. Varlığın bir oluş olması demek, devamlı değişmesi ve hiçbir şeyin eskisi şeklinde kalmadığı anlamına gelir.

Varlık ideadır:

Varlığın bir idea bulunduğunu söyleyen söyleyenler Sokrates, Platon, Aristoteles ve Hegel’dir. Bu düşünceyi korumak için çaba sarfeden idealizm ve düalizm akımları vardır. Varlığın bir idea olması demek, onun bir fikir olduğu doğrusu zihinden bağımsız bir dünyanın olmadığı anlamına gelir. 

Varlık maddedir:

Varlığın bir madde bulunduğunu söyleyen kişiler Demokritos, Hobbes, Karl Marx ve La Mattire’dir. Bu düşünceyi korumak için çaba sarfeden maddecilik akımı vardır. Varlığın bir madde olması demek, aslolan gerçeğin fizyolojik madde olması ve bilincin bile madde etkileşimleri sonucu ortaya çıkması anlamına gelir. 

Varlık hem idea hem de maddedir:

Varlığın hem idea hem de madde bulunduğunu söyleyen şahıs Descartes’tir. Buna bakılırsa akıl düşünür, madde ise yer kaplar. Descartes’in öteki tüm fikirleri bu fikir üstüne temellendirilmiştir. Bunu korumak için çaba sarfeden kişiler kartezyen olarak adlandırılır.

Varlık fenomendir:

Varlığın bir fenomen bulunduğunu söyleyen şahıs 1859 – 1938 yılları aralığında yaşamış ve fenomenoloji okulunun kurucusu Alman felsefeci Edmund Husserl’dir. Varlığın bir fenomen olması demek yalnızca bir görüngü doğrusu gözlenebilen ve duyularla algılanabilen bir şey olması anlamına gelir. 

Özetlemek gerekirse ontoloji zamanı:

Ontoloji ilk kez Aristoteles tarafınca ortaya atılsa bile felsefi olarak tanımlanması ve adlandırılması 1606 senesinde Alman felsefeci Jacob Lorhardus tarafınca gerçekleştirilmiştir. Bu görüş 18. yüzyılda David Hume ve Immanuel Kant tarafınca sert bir halde eleştirilmiştir. 

Christian Wolff tarafınca genel bir doğa ötesi mevzusu olarak görülen ontoloji, Edmund Husserl tarafınca bir fenomen olarak değerlendirilmiştir. Bir süre pek incelenmeyen ontoloji, 1908 – 2000 yılları aralığında yaşamış Amerikalı felsefeci Willard Van Orman Quine tarafınca felsefi disiplin statüsüne getirilmiştir. 

Ontolojik sorular soran ve incelemeler meydana getiren filozoflar: 

• Aristoteles
• David Malet Armstrong
• Kindî
• Birûni
• Alain Badiou
• Gustav Bergmann
• Patricia Churchland
• Paul Churchland
• Gilles Deleuze
• René Descartes
• Jean Gebser
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel
• Martin Heidegger
• Heraklitos
• Edmund Husserl
• Roman Ingarden
• Saul Kripke
• Gottfried Leibniz
• Friedrich Nietzsche
• William of Ockham
• Parmenides
• Platon
• Plotinus
• Hilary Putnam
• W. V. Quine
• Bertrand Russell
• Gilbert Ryle
• Jean-Paul Sartre
• Barry Smith
• Baruch Spinoza
• P. F. Strawson
• Pierre Teilhard de Chardin
• Ludwig Wittgenstein
• Emmanuel Levinas
• Rene Descartes

Varlık terimini inceleyen ve onun hakkında sorular soran varlık felsefesi öteki adıyla ontoloji nedir, neyi inceler şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtlayarak filozofların bu disiplin hakkında yapmış olduğu çalışmalardan bahsettik. Mevzu hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.