HIV ve AIDS Hakkında Doğru Malum Hatalar

İlk olarak 1980’lerin başlangıcında görülen, 1982’de salgın haline gelen ve deposu hâlâ tam olarak bilinmeyen AIDS’e yol açan HIV sebebiyle yalnız geçen yıl 680.000 şahıs yaşamını yitirdi, bunun 460.000’i Afrika’da yaşıyordu.

AIDS’in açılımı “Acquired Immune Deficiency Syndrome” olup “Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu” anlamına gelmektedir. Adından da anlaşılacağı suretiyle bir sendromu tanımlar. HIV’in açılımı ise “Human Immunodeficiency Virus” olup “İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü” anlamına gelmektedir ve bir patojeni ifade eder. Kısaca HIV isminde patojen, AIDS’in en büyük oluşum sebebidir.

HIV=ölüm, HIV pozitif olmak=AIDS hastası olmak anlama gelir. (YANLIŞ)

HIV, insandaki bağışıklık sistemi hücrelerini zayıflatır ve HIV enfeksiyonları meydana gelir. Bu enfeksiyonların ilerlemiş olan ölümcül haline AIDS adı verilir. HIV pozitif bir şahıs, antiretroviral ilaçlarını (ARV) her gün aksatmadan alırsa AIDS’in ortaya çıkma riski oldukça düşüktür. Bu yüzden bu şahıs, herhangi biri şeklinde sıhhatli bir halde yaşayabilir.

Hastalığın bu kadar ürkütücü görünmesinin sebebi, yakın geçmişimize kadar I. Dünya Savaşı’ndan iki kat fazla can almasıydı fakat virüs ile mücadelenin 30 senelik serüveni artık meyvelerini veriyor.

ARV’lere erişim mevzusunda güçlük çeken ülkelerde yaşayanlar içinse durum ne yazık ki fena. Orta ve Batı Afrika vatanlarında yaşayan HIV pozitif kişilerin %75’i (5 milyon şahıs), ARV’lere erişemediği için yavaş ve ağrılı bir ölümle yüzleşmeye mahkum oluyor. Yoksul ülkelerde yaşayan 730.000 HIV pozitif evlatların %90’ının ARV’lere erişimi bulunmuyor.

Dokunmak, öpüşmek HIV bulaştırır. (YANLIŞ)

HIV ile yaşayan bir fert ile yan yana oturmak, ona dokunmak şeklinde eylemler ile virüs bulaşmaz. Üstte de bahsettiğimiz şeklinde kafi tedaviler yardımıyla, HIV ile yaşayan kişiler, yaşamlarını sıhhatli bir şekilde sürdürebilmektedirler.

HIV çoğu zaman eşcinsel erkekleri etkisinde bırakır. (YANLIŞ)

Batı vatanlarında çoğu zaman böyledir fakat dünya geneline bakıldığında çoğu zaman kadınların etkilendiği görülüyor. Sahra Altı Afrika’sındaki HIV pozitif kişilerin %59’u genç kadınlardan oluşuyor. Cenup Afrika’da yaşayan 15-19 yaş aralığındaki kızların HIV taşıma riski erkeklere bakılırsa 8 kat daha fazladır.

HIV pozitif birinin bebeği sıhhatli olması imkansız. (YANLIŞ)

ARV tedavisi gören hamile bir kadının, bebeğine virüs bulaştırma ihtimali %2’den daha düşüktür. Bu tedavi yardımıyla HIV pozitif doğan çocuk sayısı son 20 yılda %60 azaldı. Mesela, Küba’da anneden çocuğa HIV aktarımı sıfıra indi ve bu mevzuda bir ilke imza atıldı.

Gene de unutulmamalıdır ki bazı bölgelerde hamile kadınların yalnız %39’u bu tedaviye erişebiliyor. Bu yüzden HIV pozitif kadınların ortalama yarısı HIV pozitif bebekler doğuruyor. Bu bebekler de anneleri şeklinde tedaviye erişemedikleri için üçte biri hemen hemen 1 yaşına gelmeden yaşamını kaybediyor. Beşte biri ise 5 yaşına bile ulaşamıyor.

Prezervatif kullanmak HIV aktarımını önlemenin tek yoludur. (YANLIŞ)

Elbet ki oldukça mühim bir korunma yoludur fakar tek seçenek bu değildir. ARV tedavisi gören HIV pozitif bir kişinin, partnerine HIV bulaştırma riski %96 azalmıştır. Hâlâ bu tedaviye ulaşamayanlar olduğundan bu küresel salgını tamamen durdurmak ne yazık ki mümkün değil.

Bir ülkede HIV pozitif şahıs sayısı ne kadar fazlaysa AIDS kaynaklı ölüm sayısı da o denli fazladır. (YANLIŞ)

Mesela; olay sayısında dünya birincisi olan Cenup Afrika’daki HIV pozitif sayısı 6.8 milyondur, AIDS sebebiyle ölenlerin sayısı ise 140.000’dir fakat Nijerya’daki olay sayısı daha azca olmasına karşın tedavi alamayan HIV pozitiflerin yarısı AIDS sebebiyle yaşamını kaybetmektedir. Nijerya’dakilerin %25’i tedavi alabiliyorken Cenup Afrika’dakilerin %45’i tedavi alabiliyor.

HIV ve AIDS mevzusunda doğru malum hatalar haricinde “damgalama” mevzusu da ehemmiyet arz ediyor.

HIV ile yaşayan kişiler ne yazık ki sık sık damgalamaya, etiketlemeye maruz kalıyorlar. Haklarında dedikodu yapılıyor, sözlü rahatsız etme ve tehditlere uğruyorlar. HIV ve AIDS mevzusundaki bilgisizlikler sebebiyle bu kişiler işlerinden atılabiliyor.

HIV ile yaşayan bireyler için yanlış tanımlamalar da sık sık yapılabiliyor. “HIV hastası” ifadesi kullanılmamamlıdır, şu sebeple HIV, bir hastalığın değil virüsün adıdır. “AIDS virüsü” ifadesi de hatalıdır, şu sebeple AIDS bir sendromdur ve bir hastalıklar tablosunu ifade eder.

“HIV ile yaşayan şahıs” ve “HIV pozitif şahıs” ifadelerini kullanmak doğru olacaktır. AIDS hastası, AIDS enfekte, HIV enfekte, HIV taşıyıcısı, AIDS taşıyıcısı şeklinde kullanımlar da hatalıdır.

Bu damgalamanın ve ayrımcılığın önüne geçmek için Sıhhat Bakanlığı, HIV pozitif kişilerin ad, soyad ve T.C kimlik numarası şeklinde bilgilerini almamakta; bu kişilerin bilgilerini kod ile bildirmektedir.

Geçtiğimiz günlerde iyi bir haber de duyuruldu: Japonya’da, AIDS’e yol açan HIV virüsüne karşı geliştirilen aşının maymunlarda tesir gösterdiği açıklandı.

Emek verme kapsamında 7 makak maymununa HIV virüsü enjekte eden ekip, kontrol edilen 4 maymunun virüsten enfekte bulunduğunu sadece kısa süre sonrasında virüsün tespit edilemez hale geldiğini belirledi. Aşı yardımıyla uyarılan bağışıklık sisteminin HIV’in tesirini yitirmesini sağladığını kaydeden uzmanlar, ortalama 5 yıl içinde insanoğlu üstündeki denemelere başlanacağını açıkladı.

Geçtiğimiz Ağustos ayında ise Amerikan ilaç şirketi Johnson & Johnson’ın geliştirdiği aşı, Sahra Altı Afrika’daki testlerinde başarısız oldu. 2637 kadın üstünde denenen aşı kafi korumayı sağlayamadı. Bill & Melinda Gates Vakfı tarafınca da desteklenen aşının testleri, alınan sonuçların peşinden durduruldu.

Öte taraftan, 2024 senesinde tamamlanması beklenen ve Mosaico adını taşıyan öteki aşı çalışmasının ABD ve Avrupa’da erkekler üstünde deneyleri sürüyor. Daha ilkin Cenup Afrika’da HIV’e karşı Uhambo adlı bir aşı emek harcama başlatılmış sadece başarısızlığın peşinden 2020’de durdurulmuştu.

Umarız ki kısa sürede aşısı bulunur ve tüm ülkelere kolaylıkla ulaşabilir.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4