Evde Yapabileceğiniz 6 Rahat Astronomi Deneyi

Güneş tutulmalarını görebilmemizin sebebi nedir? Ay yüzeyindeki kraterler iyi mi oluşur? Niçin mevsimler var? Bu tür sorular sık sık sorulur. Cevaplamasıysa daima o denli rahat olmayabilir. 

Astronomiyi ve bilimsel fenomenleri açıklamak aslına bakarsak oldukça kolay olabilir. Yeter ki doğru deneyi yapın. Evde yapabileceğiniz, her gün kullandığınız malzemelerle hazırlanabilen 6 değişik astronomi deneyini anlatıyoruz. 

1. Krater deneyi:

Bu deneyde Ay yüzeyindeki kraterlerin iyi mi oluştuğunu izah edebilirsiniz. Ay yüzeyi; geniş ovalar ve kraterlerle doludur. Bu yapıların oluşumuysa oldukça ilgi çekici bir mevzudur. 

Gerekenler: 

• Leğen
• Un
• Kakao
• Çeşitli boyutlarda misketler

Bu gözlem, bizlere Ay yüzeyinde milyonlarca yıl içinde neler bulunduğunu özetlemek gerekirse gösterme açısından yararlı bir emek harcama olacak. İlk olarak leğeni ya da seçtiğimiz başka bir kabı 3 santimetre yüksekliğinde un ile dolduruyoruz. Arkasından üzerine kakao serpiyoruz. Kakaoyu eklemedeki amaç, kraterlerin belli olmasını sağlamak. Ondan sonra da çeşitli boyutlardaki misketlerimizi değişik hızlarda bu yığına atıyoruz. Sonuçta irili ufaklı bir sürü kraterle karşılaşacaksınız.

2. Ay ve Güneş’in çapını ölçmek:

Güneş ile aramızda 150 milyon kilometre mesafe bulunuyor sadece bu durum, evimizin balkonunda otururken Güneş’in boyutlarını hesaplamamıza bir engel teşkil etmiyor. Bu gözlem için de oldukça rahat malzemeler kullanıyoruz. 

Gerekenler:

• Ayakkabı kutusu
• Alüminyum folyo
• Bant
• Beyaz kağıt
• Cetvel
• İğne

Ilk olarak ayakkabı kutusunun kısa olan yan yüzeylerinden birine 2×2 santimetre boyutunda bir delik açıyoruz. Ondan sonra bu açıklığı alüminyum folyo ile kapatıp folyoyu da bantla tutturuyoruz. Kutunun öteki yüzeyin iç tarafına da beyaz kağıt koyuyoruz. Ondan sonra da kutunun ön tarafını yıldızımıza doğru çeviriyoruz. Kağıtta ortaya çıkan Güneş görüntüsünü cetvelle ölçerek işlemin ilk kısmını tamamlıyoruz. 

Güneş’in çapı = Görüntü boyu / Kutunun uzunluğu x 149.600.000 kilometredir. Ay için de aynı yöntem kullanılabilir. O süre tek yapmanız ihtiyaç duyulan çarptığınız sayıyı 384.000 kilometre yapmak.

3. Dönme hareketinin gezegen şekline tesiri:

Gezegenlerin hiçbiri, bizimki de dâhil olmak suretiyle muhteşem küre şekline haiz değildir. Kutuplardan basık, ekvatordan şişik bu şekle geoit adı verilir. Bu şeklin ortaya çıkmasının arkasındaki sebep ise gezegenlerin dönme hareketidir. Bu durumu bir deneyle gösterebiliriz. 

Gerekenler:

• Karton
• Yapıştırıcı
• Çubuk
• Cetvel
• Makas
• Gönye

Çubuğun 2 ucuna takmak suretiyle 2 tane 4 santimetre çapa haiz daireyle bir de ortaya takacak 1 tane 3 santimetre çapında daire kesiyoruz. Uçlara takacağımız 2 bölüme açacağımız delikler minik olurken ortadaki bölüme daha geniş bir delik açıyoruz. Böylece parçalar çubuğun üstünde hareket edebiliyor. Arkasından da iki parçayı 8 tane karton şeritle birleştiriyoruz. Çubuğu daha süratli çevirdikçe ‘gezegenimiz’ de ona bakılırsa basık hâle gelip şişkinleşecektir. Ara disk ise hep çubuğu averaj eğiliminde olacaktır. 

4. Güneş sisteminin boyutlarını ölçmek:

Güneş Sistemi, oldukça büyük olsa da onun da boyutlarını odamızda ölçebilmemiz mümkün. Bu deneyle gezegenleri ve aralarındaki farkı daha kolay açıklayabiliriz. 

Gerekenler:

• 1 rulo wc kağıdı
• Gönye
• Karton

Ilk olarak bu modelde Dünya’nın çapı 1 santimetre olacak. Güneş’i sisteme dâhil etmiyoruz zira kendisinin ölçekli modelinin çapı 2,2 m olacak. Gezegenler arasındaki mesafeyi ise wc kağıdı ile göstereceğiz. Hela kağıdı ise genel olarak eşit boyutlu yapraklarıyla mesafeyi gösterecek. 

Hela kağıdımız ölçeğimizle uymuyor zira öyleki olsa Neptün için bizlere 7 km wc kağıdı gerekirdi. Ölçek için gerekenleri ise şuradaki tabloda bulabilirsiniz. 

5. Mevsim deneyi:

Dünya üstünde 4 değişik mevsim yaşanıyor. Bu mevsimlerin oluşmasının nedeniyse eksenin eğik olması. Yapacağımız gözlem ise oldukça rahat.

Gerekenler:

Lambayı Güneş olarak görüyoruz. Portakal ise Dünya’yı temsil ediyor. Portakala eksen olarak bir çubuk takıyor ve çubuğu hafifçe eğiyoruz. İdeali, Dünya şeklinde 23,5 aşama eğim vermektir. 

Gezegenimizi ışığın çevresinde döndürdükçe ışık alan kısımlar değişiyor. Teknik olarak Güneş etrafındaki döngü de bu şekilde gerçekleşiyor. Sonunda da mevsimler ortaya çıkıyor. 

6. Tutulmalar niçin olur?

Bu deneyde de tutulmaların iyi mi gerçekleştiğini uygulamalı olarak görme şansı elde ediyoruz. Bu rahat gözlem, temel fizik ve matematiğe dayanıyor. 

Gerekenler:

• Tenis topu
• Büyük top
• Lamba

Lambanın tek bir yöne ışık vermesi oldukça mühim. Topları aynı hizaya yerleştiriyoruz. Minik olan top Ay’ı temsil edecek. Daha büyük olan top ise gezegenimizi gösteriyor. Ay, Dünya’nın önünde ise büyük top üstündeki gölge kısım, Güneş tutulmasını gösteriyor. Minik top büyüğünün gölgesinde kaldığındaysa Ay tutulması gerçekleşiyor.