Yunan Mitolojisinde Hırsızların Tanrısı Hermes Kimdir?

Yunan mitolojisi tanrıları, tanrıçaları, esrarengiz yaratıkları, gizemli bölgeleri ile meşhur bir mitoloji. O şekilde ki Yunan mitolojisi sayısız film, oyun, kitap ve çizgi romanada da mevzu olmuştur. Yunan mitolojisindeki birçok karakter, değişik hikayeler için bir esin kaynağı haline gelmiştir. 

Yunan mitolojisi muhtemelen mevcud en kalabalık mitolojilerden bir tanesidir. Araştırmaya kalktığınızda her bir tanrının ve tanrıçanın yaşanmışlıklarına denk gelebilirsiniz. Doğrusu özetlemek gerekirse Yunan mitolojisini ucu bucağı olmayan bir öykü zenginliği olarak görebilirsiniz. Bu yazımız ise bu tanrı ve tanrıçaların içinde yer alanlarladan biri Hermes hakkında. Gelin şimdi Hermes efsanelerine yakından bakalım ve Hermes kimdir, Yunan mitolojisine gore ne tanrısıdır, beraber görelim. 

Yunan mitolojisinde ‘Hermes’ kimdir?

Hermes Yunancada ‘Hermes Trimegustus’ kısaca: üç kere kutsanmış Hermes olarak geçer. Yunan Mitolojisinde insanların ve tanrıların babası olarak geçen Zeus’un ve yağmur perisi olarak malum Maia’nın erkek evladıdır (Maia hem de Mayıs ayına adını vermesiyle de bilinir). Hermes hem de ‘Caduceus’ isminde bir altın sopa taşımasıyla bilinir. Caduceus’un ateş çıkarabilme ve uzlaştırma gücü olduğuna inanılır. Bu asanın müziğin ve güneşin tanrısı olarak malum abisi Apollon tarafınca verildiği biliniyor (Türk Tabipleri Birliği’nde (TTB) de Hermes’in asası Caduceus’ın sembolü bulunur).

Efsanelere gore Hermes’in üstün nitelikleri olduğuna inanılır. Daha bir günlükken ayağa kalkıp beşiğinden çıkmış olduğu ve kaplumbağa kabuğundan yapmış olduğu bir lirle (Telli, antik bir çalgı) kendisini eğlendirmesi en malum hikayelerden bir tanesidir. Hermes’in liri hakkında malum başka bir efsaneleşmiş ise şu şekilde: Hermes bigün kırlarda dolaşırken tanrı Apollon’un koruması altındaki inekleri çalar. Apollon bu vakası öğrenince fazlaca kızar ve cezalandırılması için Hermes’i kolundan tutup Zeus’a götürür. Ne var ki Hermes’in lirinden çıkan sesler Zeus’u ve Apollon’u büyüler. Zeus Hermes’i cezalandıracağı yerde onu ödüllendirerek kanatlı bir başlıkla bir çift ayakkabı armağan eder. Böylelikle Hermes’in en bilindik, kendisiyle bütünleşen eşyalarının hikayesi de bu şekilde bilinir.

Hermes neyi simgeler, ne tanrısıdır?

Hermes, mitolojiye gore yolcuların, tüccarların ve habercilerin tanrısı olarak bilinir. Zeus, verdiği kanatlı bir başlık ve bir çift ayakkabı ile beraber Hermes’i hem de habercisi yapar. Çevik haberci Hermes tüm atletlerin koruyucusu olduğu şeklinde, akıllı ve kurnaz olduğundan hırsızların ve kumarbazların da tanrısı, koruyucusudur. Haberci Hermes ölülerin ruhlarını yer altına götürür; çobanlarla, yolunu şaşıran yolculara kılavuzluk eder. Truva savaşındaki Truva şehrinin son kralı olan Priamos’un oğlu Hektor’un ölüsünü almak için kılavuzluk eden şahıs de Hermes olarak bilinir.

Hermes’in ‘Hırsızlar tanrısı’ olarak anıldığı fena bir şöhreti var olsa da Zeus tarafınca verilen görevi habercilik olduğundan bu şöhretinin namı, aslolan görevine kıyasla fazlaca daha azca ehemmiyet taşımaktadır. Hermes bunun yanı sıra liri, astronomiyi, ölçü birimlerini ve sporu da buluş etmiştir. Mitolojistlere gore Hermes, kimi dillerde erkek cins anlamına gelen eril öğenin temsilcisi olarak da nitelendirilmiştir.

Hermes’in lirini çalarak Zeus’un sevgilisini kurtardığı Hermes ve İo efsanesi: 

İo efsanesi Hermes hakkında malum en popüler efsanelerden bir tanesidir. İo, Zeus’un ölümlü aşıklarından biridir ve günümüzde çağdaş Yunanistan’ın güneydoğusunda yer edinen Argos isminde bir şehrin prensesidir. Kendisi hem de su perisi olarak da bilinir. Efsaneye gore, Zeus, sevgilisi İo’yu Olympos tanrıları içinde kraliçe vasfına haiz olan karısı Hera’nın kıskançlığından korumak için ineğe çevirir. Hera, ineği armağan olarak ister ve alır. Kocasının kendisini aldattığından şüphelendiği için de başına 100 gözlü bekçi bir canavar diker. Canavar uyurken bile birkaç gözü açık kaldığından her şeyi görür. Bu yüzden yanına yaklaşması fazlaca zor olsa gerek. İo’nun kurtarılması için Zeus, Hermes’i görevlendirir. Hermes canavarın yanına giderek lirini tatlı tatlı çalmaya adım atar ve canavarın bir süre sonrasında uyumasını sağlar. Hermes de bu fırsatı değerlendirip canavarı öldürür ve İo’yu kurtarmış olur.

Roma, Mısır ve İslam mitolojisinde Hermes’in anlamı: 

Hermes’in Yunan mitolojisi haricinde değişik mitolojilerde de anıldığı ve isminin anlamlandırıldığı durumlar mevcut. Roma mitolojisinde mühim tanrılardan önde gelen Merkür olarak anılır. Merkür de Hermes ile benzer bir halde ticaretini mesajların, gezginlerin, maddi kazancın, şansın ve hırsızların tanrısı olarak anılıp yer altındaki ruhlara kılavuzluk etmesiyle biliniyor.

Mısır mitolojisinde ise Hermes’in ‘Trimegustus’ adı ile anılmasından dolayı bilgeliğin, yazmanın, aklın ve ayın tanrısı olarak malum Thoth ile özdeşleştiği savunuluyor. Thoth da hem de kendi mitolojisinde iyiliğin tanrısı, kaide koyucu ve koruyucu olarak malum Osiris’in habercisidir. Bu benzerlikleri haricinde Thoth extra olarak bilgeliğin tanrısı ve insanoğlu için hakikatin karşısındaki vicdanın sesi olarak bilinir.

Hermes’in İslam mitolojisi ile de bir bağlantısı mevcuttur. Bazı düşünürler Hermes’in İslam mitolojisindeki İdris bulunduğunu iddia ederler. Buna gore, İdris, Kur’an’da adı geçen peygamberlerden biri ve Adem’in 3. evladı olan Şit’in erkek evladıdır. İlk kez İdris’in döneminde insanların hayvan derileri giymekten kurtulmuş olduğu söylenir. Kumaşı bulmuş olduğu ve yazı yazmayı geliştirdiği söylenir. Hem de İslam mitolojisine gore 4. katta, gökte yaşamaya devam etmektedir.