Zincir Marketlere Niçin Ceza Kesildiği Açıklandı

Ülke gündemini uzun bir süre meşgul eden zincir marketler ile alakalı tartışmalar, geçtiğimiz hafta Rekabet Kurumu’nun zamanı kararıyla yeni bir boyuta taşınmıştı. Marketlere yönelik açmış olduğu soruşturmayı tamamlayan kurum, 5 zincir market ile 1 tedarikçiye toplam 2,6 milyar TL yönetimsel para cezası kesmişti. Rekabet Kurumu’nun ceza kestiği marketlerin neredeyse hepsi karara itiraz edeceklerini açıklamıştı.

Bugün açıklama meydana getiren Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle’yse marketlere kesilen cezanın peşinden bazı tartışmaları açıklığa kavuşturmak için bir açıklama yapmış oldu. Küle, cezanın marketlerdeki fahiş fiyatlar sebebiyle verilmediğini, ‘kartelleşme’ sebebiyle verildiğini beyan etti. Bununla beraber soruşturmanın ortalama 19 ay ilkin, 31 Mart 2020’de ön araştırma kararıyla başlatıldığını açıkladı.

Ceza, fahiş fiyatlar sebebiyle verilmedi:

Küle’nin açıklamasına gore Rekabet Kurumu, 7 Mayıs 2020’de ön araştırma raporunu görüşerek 30 girişim hakkında soruşturma sonucu verdi. Ortalama bir yılda hazırlanan soruşturma raporunun 31 Mart 2021’de tamamlandığını belirtti. Arkasından zincir marketlere verilen cezanın bugünün mevzusu olmadığını açıkladı. Küle’nin açıklaması şu şekildeydi:

“Kısaca aslına bakarsak karardan tam 7 ay ilkin, bugün karara mevzu olan ihlal tespitlerinin yer almış olduğu rapor taraflarla paylaşılmıştır. Mevzu bugünün mevzusu değildir. 2018 yılına kadar geriye giden kanıt niteliğindeki yazışmalar ele geçirilmiştir. Bildiğiniz suretiyle nihai karar 28 Ekim’de alınmıştır. Soruşturma sürecinde iddia mevzusu eylemlerle ilgili olarak taraflardan üç yazılı, bir sözlü olmak suretiyle toplam 4 müdafa alınmıştır. Kanunun öngördüğü usulü süreçlerin tamamlanması sonucu alınan nihai karar, ortalama 19 aylık bir vakit dilimini kapsayan araştırma sonucunda verilmiştir.”

Küle, kamuoyunda devamlı fahiş fiyat mevzusunun da gündemde bulunduğunu belirterek son cezanın gerekçesini açık bir halde beyan etti:

“Bu mevzuya açıklık getirmekte yarar var. Rekabet Kurumu tarafınca meydana getirilen tespitlere gore, ihlal mevzusu davranışlar sebebiyle fiyatların tüketici aleyhine yükseltildiği görülmekle beraber, bu fiyatların ‘fahiş’ olup olmadığına dair bir değerlendirme, vurgu ya da fiyatların seviyesine bağlanmış herhangi bir netice bulunmamaktadır. Soruşturmada rekabet hukukunda fahiş ya da aşırı fiyat olarak geçen bir ihlal türü incelenmemiştir. Nitekim bu ihlal türü kanunumuzda 6’ncı maddesindeki egemen durumun kötüye kullanılması kapsamında bir ihlaldir. Oysa mevcut soruşturma, kanunun 4’üncü maddesi çerçevesinde yürütülmüştür. Soruşturma sürecinde, fahiş fiyat ya da fiyatların seviyesi değil, bu fiyatların rakipler içinde direkt yada dolaylı temaslar yöntemiyle sağlanan koordinasyon/eşgüdüm sonucunda belirlenip belirlenmediği araştırılmıştır.”

5 market piyasayı organize etmiş:

Küle, ceza verilen 5 market içinde direkt yada ortak tedarikçiler vasıtasıyla dolaylı temaslar yöntemiyle satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının koordinasyonunu sağlandığının görüldüğünü, elde edilmiş belgelerde ‘piyasanın organize edilmiş olduğu’, ‘artırılan fiyatların rakiplerle eş zamanlı raflara yansıtılacağı’ yönünde ve benzer özellikte pek fazlaca ifade bulunduğunu açıkladı. Bununla beraber,

• geleceğe dönük fiyatlar,
• fiyat artış tarihleri,
• dönemsel kampanyalar ve indirimler

şeklinde rekabete ilişkin duyarlı bilgilerin paylaşılmış bulunduğunu açıkladı. Hemen hemen fiyatlarda artış yapmayan zincir marketlerin fiyatlarınaysa tedarikçiler vasıtasıyla müdahale edildiğini, böylece fiyatların yükseltilmesinin sağlandığını belirtti. Bu durumlarsa belgelere ‘bozuk fiyatların düzelttirilmesi’ şeklinde yansımış.

Kartel, Anayasa’ya gore kabahat:

Küle, Anayasa’da devletin fiili ve antak kalma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önleyeceğinin açıkça hükme bağlandığına dikkat çekti. Bununla beraber bu durumun Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a gore de hukuka aykırı ve yasak bulunduğunu beyan etti.

Tüm tespit ve deliller, gerekçeli kararda paylaşılacak:

Küle, bugünlerde basına yansıyan görüşlerin varsayımlara dayandığını ifade ederek gerekçeli sonucu web sitelerinde her insanın erişimine açık olarak yayınlayacaklarını açıkladı. Gerekçeli kararla beraber tüm tespit ve delillere yer vereceklerini de beyan etti.

Tedarikçilere yönelik ayrı soruşturma yürütülüyor:

Geçtiğimiz hafta 1 tedarikçiye ceza kesilmesi hakkında konuşan Küle, soruşturmanın 30 girişim hakkında yürütüldüğünü sadece yalnızca 5 market ve 1 tedarikçi şirket hakkında somut deliller elde ettiklerini açıkladı. Küle, marketlere verilen cezada geçen belgelerin yalnız bir tedarikçiye yönelik belgeler olmadığını, benzer bir ihlal türüne yönelik bir fiil içinde bulunmuş olduğu şüphesiyle 14 tedarikçiye yönelik 21 Nisan 2021’de alınan kararla soruşturmanın başlatıldığını açıkladı.

Para cezaları iyi mi belirleniyor?

Küle, tedarikçilere ve marketlere verilen para cezalarının iyi mi kararlaştırıldığını şu şekilde açıkladı:

“Ceza miktarına gelecek olursak bu mevzuda yürürlükte olan bir Ceza Yönetmeliği’miz var. Cezalarımızı gerçekleşen cirolar üstünden bu yönetmeliğe gore belirliyoruz. Kartel ağır bir ihlaldir ve ceza oranları yüzde 2 ila yüzde 4 içinde belirlenir. İhlalin süresi bir yıldan fazla ise bu oran yarım kat, 5 yıldan fazla ise bir kat artırılır. İhlal mevzusu faaliyetlerin ciro içindeki payının fazlaca düşük olması da indirim sebebidir. Her şey usulüne uygun şekilde yapılmıştır. Yakın tarihte aynı pazarda, aynı türde ihlalin tespit edilmiş olduğu öteki bazı rekabet otoriteleri tarafınca yüzde 3’ten yüzde 7’ye kadar para cezası uygulanmıştır.”