DÜNYA

Buzdolabı Yokken Yiyecekler Nasıl Saklanıyordu?

Hayatımızın olmazsa olmaz ürünlerinden olan buzdolabı, bildiğimiz hâliyle evlerde kullanılması amacıyla 20’nci yüzyılın başlarında, doğrusu 1900’lerde buluş edilmişti. Bu içeriğimizde bundan ilkin insanların yiyecekleri soğuk yada taze tutmak için hangi şekilleri kullandığını anlattık.

Geçmişten günümüze gelişen değişen teknolojinin sunmuş olduğu eğer olmazsa eğer olmazsa ürünlerden olan buzdolapları, yiyeceklerimizin taze, içeceklerimizin ise soğuk kalmasını sağlıyor. Bu bağlamda normalde kısa süre dayanabilecek yiyecek ve içeceklerin ömrünü uzatıyorlar. Bu da onları hayatımızın olmazsa olmaz bir parçası hâline getiriyor.

Buzdolabı, bir düşünce olarak kabaca 1700’lerde kendini göstermeye başladı. Peki bu zamanlardan ilkin insanoğlu, yemeklerinin ömrünü uzatmak yada içecekleri serin tutmak için hangi yöntemlere başvuruyordu? Gelin beraber bakalım.

Günümüzde de kullanılan kurutma yöntemi, yiyeceklerin ömrünü uzatmak için bayağı fazla tercih ediliyordu:

Et kurutma

Elbet çağıl kurutma teknikleri binlerce yıl öncesinde yoktu. Bu sebeple Güneş ışığında kurutma yöntemi tercih ediliyordu. Böylece nemli ortamda çoğalan bakterilerin önüne geçiliyordu.

Binlerce yıl öncesine dayanan bir başka yiyecek koruma yöntemi: Tütsüleme

Tütsüleme

Kurutma kadar kuvvetli bir koruma sağlamasa da tütsüleme yöntemi de kayda kıymet derecede et ve öteki besinlerin saklanmasını sağlıyordu. Günümüzde de görülen bu yöntem, etin ateşe temas etmeden dumanla pişirilmesini kapsıyor. Bu bağlamda ateşe eklenen talaş parçaları da ete dumanımsı bir tat katıyor.

Daha oldukca kuzeydeki soğuk ülkelerde tercih edilen dondurma yöntemi:

Dondurma yöntemi

Dondurucu soğukların olduğu bölgeleri en azından belgesellerde görmüşüzdür. Burada insanoğlu, bugün dondurucularımızla yaptığımız işi etrafta bol miktarda bulunan kar ve buzla yapıyordu. Bu sayede yemekler uzun süre korunabiliyordu.

Hepimiz kuzeydeki soğuk ülkelerde yaşamadığından daha güneyde olanların da buna benzer bir yol bulması gerekti. Bu sayede gömme yöntemi ortaya çıktı.

Gömme yöntemi

Gömme yönteminde yerin alt kısmının, üst kısmından daha serin olmasından faydalanıldı. Bu sayede yiyecekler sıcaklığa ve oksijene maruz kalmadığından ömürleri uzatılmış oldu.

Hatta antik dönemde insanların yiyecekleri gömmek için bugünlerde kimsenin yanaşmak istemediği bataklıkları kullandığı da biliniyor. Bu bölgelerin sunmuş olduğu avantajlar ise asitli, serin ve azca oksijenli olmaları. Bu da yiyeceklerin uzun dayanmasına katkıda bulunuyor.

Bataklıkların yanında göller de yiyecek saklamak için gözde bölgelerdendi.

İlk olarak Perslerin kullandığını düşündüğümüz Yakhchal isminde yapılar:

Yakhchal

Bu yapıları antik dönemde kullanılan bir buzdolabı olarak düşünebiliriz. Kış aylarında dağlardan getirilen buzun saklanmasında ve yiyeceklerin depolanmasında kullanıldılar. Elbet sıcak dönemlerde serinlemek için soğuk ürünlere erişebilme hakkı büyük seviyede yönetimdeki insanlardaydı.

1800’lere doğru ise emek harcama mantığı Yakchal’a benzeyen fakat daha minik olan ‘buz kutuları’ (ice boxes) yaygınlaştı. Bunlarda kullanılan buz eridiğinden günlük olarak değiştirilmeleri gerekiyordu.

Yiyecekleri senelerce korumuş olan ve bu zamanlarda da aşina olduğumuz konserveleme yöntemi:

Konserveleme

Bu yöntemin kökü, tahmin edebileceğimiz suretiyle antik dönemlere kadar gitmiyor. Onun yerine 1800’lerin başlarında keşfedildiğini görüyoruz. Fransız Nicolas Appert’in bulmuş olduğu bu yöntem, 1900’lü yıllarda oldukça ilerledi. Şu demek oluyor ki bir bakıma diğerlerine nazaran yeni bulunduğunu söyleyebiliriz.

Turşu yapma yöntemiyle yiyeceği korumanın zamanı, Mezopotamyalılara kadar gidiyor:

Turşu yapma

Günümüzde hem leziz hem de sağlıklı olduğundan tüketilen turşular, bu dönemdeki insanların, yiyecekleri sirke benzeri asidik karışımlarda tutarak uzun süre bozulmadan tutma çabalarıyla ortaya çıktı.

Ondan ziyade şarap ya da bira benzer biçimde düşük pH değerine haiz şeylerin içinde saklandığı tahmin ediliyor.

  • Not: Konserveleme ve turşu yapma görünürde birbirine benzese de, konservelemede aslolan aracın kaplar olması, turşu yapma yönteminde ise asitlerin başrolde olması bu ikisini birbirinden ayırır.

İLGİLİ HABER

Kimin Aklına Geldi Tuzlu Suda Sebze Bekletmek: Türk Mutfağının Vazgeçilmezi Olan Turşu İlk Kez Nasıl Yapılmış oldu?

Daha oldukca et ürünlerinde kullanılan bir öteki yöntem de tuzlama: 

Tuzlama

Eski zamanlarda tuzlama yöntemi hem kıymetli besinlerin korunması için hem de fena hasat benzer biçimde durumlara öncesinden hazırlıklı olmak için tercih ediliyordu. Kimyasal açıdan baktığımızda kabaca tuzun, yiyecekleri kurutarak bozulmasına sebep olan bakterileri ortadan kaldırdığını görüyoruz.

Şeker ve bal kullanarak yiyeceği koruma yöntemi:

Bal

İzleri antik döneme kadar takip edilebilen bu yöntemde, başta tuzlamaya benzer şekilde şeker kullanılıyordu. Bu sayede kurutulan meyve ve sebzeler, çoğunlukla bal içinde saklanıyor ve ömürleri uzamış oluyor.

Normalde meyve ve sebzeleri kurutmak için saf şeker, içinde saklamak içinse kristal şeker kullanılıyormuş. Bal da şeker oranı yüksek olduğundan aynı görevi görebiliyordu.

Testiler ise suyu soğuk ya da sıcak tutmak için kullanıldı:

Testi

Testilerin üstünde yapım aşamalarından kalma gözenekler bulunur. Bu da buralardan dışa atılan nemin buharlaşmasına sebep olur. Mesela içeride soğuk su saklamak istediğimizde küçük gözeneklerden çıkan küçük oranda suyun, sıcak havada buharlaştığını görürüz. Bu buharlaşma, bununla beraber testi yüzeyindeki ısının da gitmesine sebep olur.

Hem içi hem de soğuk kalan testi, bu sayede ısı alışverişi yapmaz ve serin kalır. Elbet bu süreçte buharlaşmadan dolayı testi içindeki su, bir nebze azalır.

İLGİLİ HABER

Görünce “Bunun Orijinali Neydi ya?” Dedirten Birbirinden ‘Çakma’ Markalar

1700’lerde kendini bir düşünce olarak göstermeye başlamış olan buzdolabı, 1900’lerin başlangıcında bildiğimiz hâliyle evlerde kullanılmaya başladı. Bunun öncesinde sizin bildiğiniz değişik bir yiyecek koruma yöntemi var ise yorumlarda paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7



İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Kapalı

Please allow ads on our site

Looks like you're using an ad blocker. We rely on advertising to help fund our site.