Okyanuslar Hakkında Bilmek İsteyeceğiniz 10 Mühim Informasyon

İnsanlık olarak her ne kadar daha fazlaca bilinmezlerle dolu uzayı, başka gezegenleri ve galaksileri konuşsak da, fazlaca daha yakınımızda çözülmemiş büyük bir gizem var; okyanuslar. Binlerce metre derinliğe ulaşan karanlık suları ve yeryüzünün %70’ini kaplayan devasa büyüklüğüyle okyanuslar, bununla beraber dünya üstünde yaşayan canlı türlerinin büyük çoğunluğuna ev sahipliği yapıyor. 

Bu büyük, gizemli ve büyüleyici sular, bizlere bununla beraber hâlâ içinde yaşadığımız gezegene dair bile bilmediğimiz ne kadar fazlaca şey bulunduğunu gösteriyor. Bildiklerimiz ise okyanusları daha çok idrak etmek için ihtiyaç duyulan motivasyonu bol miktarda veriyor. 

Okyanusların hemen hemen yalnızca %20’lik bir kısmı haritalandırılmış durumda

Okyanuslar elimize bir dünya haritası alıp baktığımızda mavi birer boşluk olarak görünse de volkanlarla, dağlarla, ovalarla dolu bir zemini var. Tıpkı karalar benzer biçimde. Sadece tüm gezegenin %70’ini kaplayan bu devasa alanların yalnızca %20 benzer biçimde ufak bir kısmının haritasına sahibiz. Geri kalan kısmı ise bizim için hâlâ büyük bir kim bilir diyebiliriz.

Okyanuslar dünyadaki canlı yaşamının %94’üne ev sahipliği yapıyor

Değişik gezegenlerdeki yaşam arayışımızda baktığımız ilk eğer olmazsa olmaz işaret ‘su’. Şundan dolayı ufak bir su birikintisinin yaşam için lüzumlu koşulları sağlayabileceğini biliyoruz. İşte her şeyin başladığı bu su birikintileri bizim gezegenimiz için okyanuslardı. Soğumaya süregelen gezegenimizde oluşan okyanuslar, canlı yaşamının da deposu oldu.

Bu kaynak halen dünya üstündeki canlı yaşamının en mühim varoluş alanı. Şundan dolayı karada yaşayan sayamayacağımız kadar fazlaca canlıya karşın okyanuslar gezegenimizdeki canlı yaşamının ortalama %94’üne ev sahipliği yapıyor. Üstelik okyanuslarda hemen hemen tanışmadığımız fazlaca sayıda canlı olabileceği düşünülüyor. 

Dünyanın en büyük canlısı ve pek fazlaca ‘en ufak’ canlısı da okyanuslarda yaşıyor

Gezegenimizin en büyük canlıları, 33 metreye kadar ulaşan boyları ve 150 tona ulaşan ağırlıklarıyla mavi balinalar. Bu büyüleyici yaratıklar, ne yazık ki avlanma faaliyetlerinin yanında okyanus kirliliği ve okyanuslardaki deniz trafiği sebebiyle seslerini duyuramayıp eş bulmalarının zorlaşması benzer biçimde gerekçeler yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıyalar.

Devasa mavi balinalara ev sahipliği icra eden okyanuslar, bununla beraber dünyanın en ufak canlılarına da ev sahipliği yapıyor. Pek fazlaca ultra ufak bakteri ve tek hücreliler ile ‘hayvan’ sınfında ise pek fazlaca küçük balık, ‘en ufak’ sıfatını elinde tutarken yaşamına okyanusta devam ediyor.

Aldığımız nefesin yarısından fazlasının deposu okyanuslar…

Dünya’nın oksijen deposu dendiğinde her ne kadar akla ilk olarak ormanlar gelse de aslen doğru yanıt okyanuslar. Net bir oran verilememekle beraber, soluduğumuz oksijenin %50 – %80 arasındaki kısmını okyanuslar sağlıyor.

Okyanusların böylesine varlıklı oksijen deposu olmasının sebebi ise okyanuslarda yaşayan fitoplanktonlar ve denizsel bitkiler. Gezegenin %70’inin okyanuslarla kaplı bulunduğunu ve bu okyanuslarda karada olduğundan fazlaca daha çok nebat yaşadığını düşünürsek, aslen durum oldukça mantıklı.

Okyanuslar, gezegenimizin iklim dengesini düzenleyip koruyor

Okyanuslar, gezegenimizin ikliminin ılımanlaşmasını elde eden ve bununla beraber yağışların oluşmasını elde eden su buharının en büyük deposu konumunda. bu yönüyle esasen iklim için oldukça tehlikeli sonuç öneme haiz olan okyanuslar, bununla beraber gezegene verdiğimiz en büyük zararlardan birini de düzeltmeye çalışıyor.

İnsan kaynaklı karbondioksit salınımlarının büyük çoğunluğunun atmosferden naturel yollarla uzaklaştırılmasını elde eden okyanuslar, bunu karbondioksiti ’emerek’ yapıyor. Karbondioksitin yanında öteki sera gazlarını da emen ve iklim dengesini korumaya çalışan okyanuslar, ne yazık ki bunu yaparken ısınmaya devam ediyor.

İlk bakışta verdiğimiz ziyanı en aza indirerek naturel dengeyi koruyor benzer biçimde görünse de, aslen insan kaynaklı sera gazlarını emen okyanuslar giderek ısınıyor. Okyanusların ısınması ise dengenin bozulması ve yağışlardan sıcaklıklara, okyanuslardaki ekolojik dengenin alt üst olmasından oksijen üretiminin zarar görmesine kadar pek fazlaca fena durumla sonuçlanıyor. 

Dünyanın canlı organizmalardan oluşan tek devasa ‘yapısı’ okyanusta

Büyük Set Resifi’ni daha ilkin duydunuz mu? Milyonlarca mercan polipinden oluşan Büyük Set Resifi, birbirinden ayrı 2,900 resif ve 900 adadan oluşan, 2,600 km genişliğe yayılmış 344,400 km² alanı ile dünyanın en büyük resif sistemi olarak biliniyor. Bu devasa yapıyı canlı organizmalar oluşturuyor ve pek fazlaca balık ve canlı türüne ev sahipliği yapıyor.

Küresel ısınmanın etkisiyle ne yazık ki ciddi bir yok oluş sürecine giren Büyük Set Resifi, Avustralya’nın Queensland sahili açıklarında bulunan Mercan Denizi’nde yer ediniyor. Geçtiğimiz yıllarda yoğunlaşan ‘yok olma’ eğilimi sonrası Avustralya hükümeti resifi kurtarmak için emekler başlatmış olsa da, resifin içinde bulunmuş olduğu tehlike devam ediyor.

Okyanuslarda her gün ‘dünyanın en büyük göçü’ yaşanıyor

Okyanusları inceleyen bilim adamları, bu devasa su kütlesini temelde üç bölümde inceliyor. Yüzeyden aşağı ilk 200 metre ‘Güneş ışığı bölgesi’ olarak anılırken 200 metreden sonrasında 1000 metre derine kadar olan kısım ‘Alacakaranlık bölgesi’ olarak biliniyor. Arkasından da Güneş ışığının asla ulaşmadığı batiyal bölge geliyor.

Alacakaranlık bölgesi, bu bölgeler içinde bilim adamlarının en fazlaca dikkatini çeken kısım şundan dolayı hemen hemen bölgede yaşayan canlılar ve ekosistemin geneli hakkında öğrenecek fazlaca şeyimiz var. Malum bir data ise oldukça dikkat çekici.

Suyun altındaki bu 800 metre süresince derine doğru devam eden bölgede yaşayan canlıların bir kısmı beslenmek için her gece yüzlerce metre yukarı yüzüp yüzeye çıkıyor. Arkasından da okyanusun derinliklerindeki yuvalarına geri dönüyorlar. Her gece gerçekleşen ve kim bilir milyonlarca canlının uyguladığı bu ‘ayin’ bilim insanlarınca dünyanın en büyük göçü olarak anılıyor.

Okyanusların içinde nehirler, şelaleler, göller var…

Kulağa ne kadar acayip gelse de, okyanusların içinde akan nehirler, şelaleler ve oluşmuş ‘göller’ var. Bu etkisinde bırakan yapıların oluşmasında etkili olan şey ise okyanus suyunda meydana gelen değişik tuzluluk ve yoğunluk oranları ile suyun ısısının farklılaşması.

Gezegenin en derin çukuru olan Mariana Çukuru, Büyük Okyanus’ta bulunuyor

Mariana Çukuru, Dünya’nın malum en derin noktası. Ortalama olarak 11 bin metre derinliğinde olan çukur o denli derin ki, içine gezegenimizin deniz seviyesi üstündeki en yüksek dağı olan Everest’ten neredeyse 1,5 tane sığabilir.

Suyun altında 11 bin metre süresince derine inen bu ürkütücü çukura ilk olarak 23 Ocak 1960’ta ABD Birliği’ndan Teğmen Donald Walsh ve İsviçreli bilim insanı Jacques Piccard inmişti. Bunun peşinden gelen ilk dalış, 2012 senesinde meşhur yönetmen James Cameron tarafınca gerçekleştirildi. Son olarak da 2019 senesinde Victor Vescovo bir dalış gerçekleştirmiş oldu. Bu dalışta, 11 bin kilometre derinde bulunan plastik atıklar, o dönemde bol miktarda münakaşa yaratmıştı.

Dünyanın en izole ve karadan uzak noktası ‘Point Nemo’ bununla beraber okyanusun ortasında bir ‘uzay çöplüğü’

Dünya üstünde bir nokta düşünün ki, karadan ve insanlıklar binlerce kilometre uzakta, tamamen izole olsun. Hatta öyleki ki ona en yakın sayılabilecek insanoğlu uzayda olsun…

Bu şekilde bir nokta var ve ‘Point Nemo’ olarak biliniyor. En yakın kara şeridinden ortalama 1600 kilometre uzakta olan Point Nemo’ya en yakın yerleşim yeri ise 2700 kilometre uzakta. O şekilde ki dünyanın çevresinde ortalama 415 kilometre yükseklikte bir yörüngede dönen Internasyonal Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar, bölgeye dönem dönem en fazlaca yaklaşabilen insanoğlu oluyor.

Fakat bu insandan yüzlerce kilometre uzaktaki ‘dünyanın en izole noktasını’ bile bir tür çöplüğe dönüştürmeyi başarmışız. Hem de ‘uzay aracı mezarlığı‘ olarak da malum bu bölgeye ömrü dolan uzay araçları, uydular ve öteki uzay ‘çöpleri’ bu bölgeye atılıyor.

BONUS: Okyanuslar, her yıl ortalama 8 milyon ton yeni plastik atığa ev sahipliği yapıyor…

Ne yazık ki okyanuslar büyük bir hızla ve geri dönüşü olmayan bir halde devasa birer plastik çöplüğüne dönüşüyor. Her yıl averaj 8 milyon ton plastik atık daha okyanuslara atılıyor. Bu atıklar okyanusların ekolojik yapısını alt üst ediyor, dev çöp adaları oluşturarak canlı yaşamını adeta yok ediyor.

Ne yazık ki insanlık olarak pek fazlaca mevzuda olduğu benzer biçimde bu mevzuda da kendi sonumuzu yapmaya ısrar ediyor ve plastik kullanımına devam ediyoruz. Gelecekte okyanuslarda canlı yaşamı kalmadığında başımıza gelebileceklere dair senaryoları ise bu yazıdaki bilgilerden yola çıkarak hayal gücünüze bırakıyoruz….