Düzgüsel Depremlerden Uzun Devam eden Bir Zelzele Türü Ortaya çıkarıldı

Ruhr-Universität-Bochum tarafınca meydana getirilen bir basın açıklamasına gore bir araştırma ekibi; British Columbia, Kanada’daki bir alanda yeni bir zelzele türü tespit etti. Birkaç kilometre uzaklıktaki bir enjeksiyon kuyusunu çevreleyen sekiz sismik istasyondan oluşan bir ağ ile Geological Survey of Canada, Ruhr-Universität Bochum ve McGill Üniversitesi’nden araştırmacılar, ortalama 350 depremin sismik verilerini kaydetti. Kaydedilen verilerde tespit edilen depremlerin ortalama %10’unun, daha yavaş kırılmak benzer biçimde volkanik alanlarda yaşanmış olan depremlere benzer özellikler sergilediği gözlemlendi.   

Yeni zelzele türünün, aynı büyüklükteki öteki depremlerin aksine, daha yavaş gerçekleştiği ve normalden uzun sürdüğü kaydedildi. Depremin, batı Kanada’da petrol ve gaz çıkarmak için kullanılan bir yöntem olan hidrolik kırılma tarafınca tetiklendiği açıklandı. 

Yeni zelzele türü, geleneksel depremlerle sismik kaymanın bir ‘ara formu’

Şimdiye kadar uzmanlar, hidrolik kırılma esnasında meydana gelen depremleri iki değişik süreçle açıklamaktaydı. Bunlardan ilkine gore kayaya pompalanan sıvı, kuyunun civarlarında bulunan yeraltı kayalarında yeni bir çatlak yapmaya kafi gelecek büyüklükte bir basınca sebep oluyor.

Artan basınçla beraber de mevcut fayları etkileyerek depremi tetikleyebilen büyüklükte bir biriken enerji açığa çıkıyor. İkinci açıklamaya göreyse yeraltı enjeksiyonu kaynaklı sıvı basıncı artışı, çevrede bulunan kayalar üzerde daha uzun mesafelerde etkili olan elastik stres değişimlilerine sebep oluyor ve bu değişimlerin fayların bulunmuş olduğu kayalarda gerçekleşmesi durumunda da zelzele tetiklenebiliyor.

Son zamanlarda ise sayısal modeller ve laboratuvar analizleri, başka yerlerde tektonik faylarda gözlemlenen sürecin enjeksiyon kuyularının yakınındaki faylar üstünde de yaşandığı sonucuna ulaşmıştı. Herhangi bir sismik enerji salmayan yavaş kayma şeklinde başlamış olan ve ‘Sismik kayma’ olarak adlandırılan bu süreç; yakındaki faylar üstünde süratli kaymalara ve depreme yol açmasına yol açan değişikliklere de sebep olabiliyor.

Sadece sismik kaymadan meydana gelen sismik enerjinin olmaması ve söz mevzusu fayların boyutu, bu olayın doğada gözlemlenmesini epeyce zor bir hale getirebiliyor. Bu sebeple de araştırmacılar hemen hemen tetiklenmiş depremler ile asismik kaymalar içinde bir bağlantı bulunduğunu somut olarak belgeleyebilmiş değiller. Sadece araştırma ekibi, kısa sürede keşfedilen bu yeni yavaş depremleri, geleneksel zelzele ve sismik kaymanın bir ara formu olarak ve dolayısıyla da kuyuların yakınında da sismik kaymanın meydana gelebileceğinin dolaylı kanıtı olarak yorumluyor. Bu sebeple de araştırmacılar yeni türü hibrit frekans dalga biçimi depremleri (EHW) olarak adlandırıyor. 

“Tetiklenmiş depremlerin öteki bir çok zelzele benzer biçimde davrandığını ve kabaca aynı kırılma hızına haiz bulunduğunu varsaymıştık, saniyede iki ila üç kilometre” diyen, araştırma ekibinden Rebecca Harrington, durumun aslına bakarsak bu şekilde olmadığını belirtiyor. Buna gore araştırmacıların kaydettiği verilerden 1.5 büyüklüğündeki geleneksel bir depremden meydana gelen sarsıntı ortalama yedi saniye sonrasında kesilirken, aynı büyüklükte bir EHW depremi on saniyeden fazla sarsılmaya devam ediyor. Keşfin, kırılma tarafınca tetiklenen sarsıntıların neden olduğu hasarı en aza indirmede destek olabileceği tahmin ediliyor.