TCMB: Enflasyondaki yükselişte enerji ve hizmet tutarları belirleyici oldu

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişimleri Raporu’na gore, eylül ayında enflasyondaki yükselişte enerji ve hizmet fiyat gelişimleri belirleyici olurken, temel mal ve besin gruplarının enflasyona katkısı azaldı.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,25 arttığını ve senelik enflasyonun yüzde 19,58’e yükseldiğini açıklamasının arkasından TCMB’nin Eylül Ayı Fiyat Gelişimleri Raporu da yayımlandı.

Rapora gore, eylül ayı enflasyonundaki yükselişte enerji ve hizmet fiyat gelişimleri etkili oldu. Bu zamanda petrol, organik gaz ve kömür fiyatlarındaki artışlarla beraber internasyonal enerji tutarları negatif bir görünüm kaydettir. Oynak ölçü sistemi akaryakıt tutarları üstündeki baskıları sınırlasa da yurt içi enerji tutarları, şebeke suyu ile kömür ve odun şeklinde katı yakıt tutarları kaynaklı arttı.

Yazları hızlanan besin senelik enflasyonu eylülde sınırı olan bir oranda gerileyerek yüksek seviyesini korudu. Temel mal senelik enflasyonu dayanıklı tüketim mallarında bundan önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle yavaşladı.

Hizmet enflasyonu, eylülde süregelen açılma etkilerine de bağlı olarak yükselirken, bu gelişmede okul ve üniversitelerin açılmasına bağlı etkisinde bırakır dikkati çekti. Hizmet fiyat gelişmelerinin yansımasıyla B ve C göstergelerinde senelik enflasyon artarken, göstergelerin yakın dönem eğilimlerinde yavaşlama kaydedilmekle beraber yüksek seviyeler korundu.

Söz mevzusu gelişmelerle eylülde önceki aya gore senelik tüketici enflasyonuna katkı hizmette 0,30 puan, enerjide 0,24 puan ve alkol-tütün-altın gruplarında 0,01 puan artarken, temel mal ve besin gruplarının katkıları sırasıyla 0,16 ve 0,06 puan azaldı.

“Son dönemde aylık artışları hızlanan kirada eylülde de benzer bir eğilim hakim oldu”

Hizmet tutarları, eylülde yüzde 1,62 yükselirken, grup senelik enflasyonu 1,18 puan artarak yüzde 15,06 oldu. Senelik enflasyon komünikasyon hizmetlerinde geriledi, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak suretiyle öteki alt gruplarda terfi etti.

Hizmet grubu senelik enflasyonundaki yükselişte okul ve üniversitelerin açılmasıyla beraber bağlantılı sektörlerde (üniversite harcı, yurt, servis tutarı) gerçekleşen kuvvetli fiyat artışlarının tesiri belirleyici oldu. Eğitim sektöründe biten geçici KDV indirimleri söz mevzusu fiyat artışlarını daha belirgin hale getirdi.

Ulaştırma hizmetlerinde eylül ayında fiyatlar yüzde 2,80 artarken, servis ücretlerindeki yükselişe bağlı olarak otobüs ile kent içi yolcu taşımacılığı kalemindeki artış öne çıktı.

Lokanta-otel alt grubunda ise yiyecek hizmetleri fiyatlarındaki yüksek aylık artışlar yüzde 2,03 ile eylülde de devam ederken, konaklama hizmetleri fiyatlarındaki yükselişte yurt ücretlerindeki artış etkili oldu. Söz mevzusu gelişmelerle lokanta-otel alt grubunda senelik enflasyon yüzde 23,27’ye ulaştı.

Son dönemde aylık artışları hızlanan kirada eylül ayında da yüzde 1,29 ile benzer bir eğilim hakim oldu ve senelik enflasyon yüzde 10,85’e terfi etti. Öteki hizmetler alt grubunda ise üniversite eğitimiyle beraber kreş ve gündüz bakımevi ücretlerindeki artışa bağlı olarak toplumsal hizmetler kalemleri öne çıktı.

Temel mal senelik enflasyonu, eylülde 0,90 puan azalarak yüzde 19,38’e geriledi. Bu zamanda senelik enflasyon dayanıklı mal ile giyim ve ayakkabı gruplarında gerilerken, öteki temel mallarda yatay bir seyir izledi. Dayanıklı mal fiyatlarının eylülde yüzde 1,96 artmasında indirim kampanyalarının sonlandığı mobilya grubundaki yüzde 8,24’lük fiyat artışı öne çıktı. Öte taraftan, beyaz eşya fiyatlarındaki aylık artış eğilimi sürerken, otomobil tutarları ılımlı bir görünüm sergiledi. Söz mevzusu gelişmelerle dayanıklı mal grubu senelik enflasyonu bundan önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 2,09 puan azalarak yüzde 22,12’ye geriledi.

Giyim ve ayakkabı grubunda ise fiyatlar eylül ayında yataya yakın seyretti ve senelik enflasyon sınırı olan bir düşüşle yüzde 7,11 oldu.

“Yumurta fiyatlarında yüksek artış devam etti”

Enerji tutarları eylülde yüzde 2,20 artarken, bu zamanda internasyonal enerji tutarları petrol, organik gaz ve kömür tutarları öncülüğünde kayda kıymet bir yükseliş gösterdi. Yurt içinde ise yüzde 5,19 ile şebeke suyu ve yüzde 13 ile odun, kömür şeklinde katı yakıt fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, akaryakıt tutarları ÖTV miktarı sıfırlanan LPG fiyatlarındaki artışın etkisiyle yüzde 0,60 terfi etti.

Bu zamanda tüp gaz fiyatlarında da bir miktar artış seyredildi. Oynak ölçü sistemi, enerji tutarları üstündeki baskıları hafifleterek tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Söz mevzusu gelişmelerle senelik enerji enflasyonu, eylülde 2,05 puan yükselerek yüzde 22,77’ye çıktı.

Besin ve alkolsüz içecek senelik enflasyonu 0,21 puan azalarak yüzde 28,79’a geriledi. Senelik enflasyon işlenmemiş besin grubunda sınırı olan bir miktar gerileyerek yüzde 32,06 olurken, işlenmiş besin grubunda yüzde 25,79 ile yataya yakın seyretti.

İşlenmemiş besin grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarında eylül ayında son 2i aydır gözlenen yüksek artışlar sonrası bir miktar düzeltmeye (yüzde eksi 4,06) işaret etti. Böylece grup senelik enflasyonu yüzde 33,41’e geriledi.

Bu zamanda, öteki işlenmemiş besin grubunda yumurta fiyatlarında yüksek artışın devam etmiş olduğu izlenirken, tarımsal kuraklıktan negatif etkilenen bakliyat fiyatlarındaki yükseliş de dikkati çekti.

Aylık fiyat artışı bir miktar yavaşlayarak yüzde 1,46 olarak gerçekleşen işlenmiş besin grubunda ekmek-tahıllar, alkolsüz içecekler ile internasyonal fiyatı artış kaydeden kahve öne çıkan alt kalemler oldu. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı besin grubunda senelik enflasyon yüzde 27,88 seviyesine terfi etti.

“Tüketici tutarları üstünde üretici tutarları kaynaklı baskılar tesirini sürdürdü”

Yurt içi üretici tutarları eylülde yüzde 1,55 yükselirken, senelik enflasyon 1,56 puan azalarak yüzde 43,96’a geriledi. Üretici fiyatlarındaki bu gelişmede süregelen dış fiyat baskıları, arz kısıtları ve enerji tutarları belirleyici olmaya devam etti. Öte taraftan, petrol ve ana metal hariç imalat endüstri fiyatlarının eğilimi bu zamanda geriledi.

Ana endüstri gruplarına gore incelendiğinde, enerji senelik enflasyonundaki artış ön plana çıktı. Aylık bazda fiyat artışları alt gruplar geneline yayılırken, en belirgin artış yüzde 2,73 ile dayanıklı tüketim malları imalatında gerçekleşti.

Eylül ayında dayanıklı tüketim malları grubu fiyatlarında meydana gelen artışta mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği etkili olurken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte meyve-sebze, süt ve öteki besin ürünleri ile bazı tekstil ve giyim ürünleri öne çıktı.

Ana para malı grubundaki yüzde 1,98’lik artışta metal ile bağlantılı ürünler, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve takıları ve makinelerin tesiri hissedildi. Enerji grubu tutarları ise rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik, su ve kömür tutarları öncülüğünde terfi etti.

Ara malları grubundaki artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, tahıl ürünleri, kağıt ürünleri ve inşaatla bağlantılı kalemlerdeki fiyat artışları dikkati çekti. Bu gelişmelerle tüketici tutarları üstünde üretici tutarları kaynaklı baskılar tesirini sürdürdü.