Ay’ın Öteki Yüzünün Gizemlerinden Biri Çözülmüş Olabilir

Güneş sistemi içinde beşinci en büyük, Dünya’nın da tek organik uydusu olan Ay, birçok gizemi içinde bulunduruyor. Geceleri gökyüzüne baktığımızda Ay’ın yalnızca bir tarafını görüyoruz, öteki tarafını ise Dünya etrafındaki dönme süresinin kendi etrafındaki dönme süresi ile çakışması sebebiyle hiçbir vakit görmüyoruz.

Durum bu şekilde olsa da uzay araştırmaları sebebiyle uydunun öteki tarafına ulaşmayı başardık. Ay’ın öteki yüzü ilk olarak Sovyet uzay sondası Luna 3 ile gözlemlenmişti. Bunun sonucunda da uydunun öteki yarım küresinin kraterler ile kaplı olduğu, bildiğimiz gri desenlerden yoksun olduğu; kısaca iki tarafın birbirinden oldukça değişik olduğu anlaşılmıştı. Bilim adamları da bu yüzden iki tarafın neden birbirinden bu kadar değişik bulunduğunu araştırıyordu. Şimdi ise bu mevzuda mühim bir gelişme yaşandı.

Ay’ın öteki tarafında neden volkanik etkisinde bırakır sebebiyle oluşan bölgeler yok?

Cuma günü Science Advances’ta piyasaya sürülen bir emek harcama, Ay’ın iki tarafındaki farklılıklar ile ilgili bir açıklama sundu. Ilk olarak uydumuzun görünen tarafındaki büyük, karanlık girdapımsı bölgelerin eski zamanlarda yüzeyde yaşanmış olan volkanik aktivitelerden oluştuğunu izah edelim. Sadece öteki yarım kürede bu biçim bölgelere rastlanmıyor. İşte bilim adamları da bu farkın neden oluştuğunu sorguluyor.

Araştırmada yer edinen bilim adamları, volkanik aktiviteler oluşmadan ilkin Ay’da neler bulunduğunu idrak etmek için bilgisayar simülasyonları kullandı. Bunu daha da açacak olursak uzmanlar, milyarlarca yıl ilkin uydunun göremediğimiz kısmında yaşanmış olan bir çarpma ile Ay’ın yüzeyini değiştiren ve devasa bir krater oluşturan Cenup Kutbu-Aitken havzasını tekrardan oluşturdu. Bu kraterin Güneş Sistemi’ndeki malum en büyük çarpma kraterlerinden biri bulunduğunu da belirtelim.

Bu çarpmanın Ay’ın iç dinamiklerini nasıl etkilediğini bulmaya çalışan araştırmacılar, bu devasa olayın uydunun uzak tarafına değil de gördüğümüz tarafına kimyasal elementlerden oluşan ve manto erimesine katkıda bulunarak lav akıntıları üreten bir ısı bulutu götürdüğünü keşfetti. Bu da belirtilen elementlerin Ay’ın bizlere bakan bir tarafında volkanik bir dönemin yaşanmasına neden olarak gördüğümüz taraftaki bölgelerin ortaya çıkmasını elde etmiş olabileceğini ve öteki tarafın bu durumdan etkilenmediğini ortaya koyuyor.

Ek olarak, Ay’ın bizlere görünen tarafının öteki tarafın aksine potasyum, fosfor ve ısı üreten toryum vb. ender elementer içermesinin de bu hipotezle uyumlu olduğu belirtiliyor. Keşifleri oldukça coşku verici olsa da araştırmacılar, mevzu hakkında daha çok emek harcama yürütülmesi icap ettiğinin de altını çiziyor.